Catullus LONG POEMS: In Usum edition

61

collis ō | Helicōniī

cultor, Ūraniae genus,

quī rapis teneram ad virum

virginem, ō | Hymenaee Hymēn,

ō | Hymēn Hymenaee!

cinge tempora flōribus

suāve olentis amāracī,

flammeum cape, laetus hūc,

hūc venī, niveō gerēns

lūteum pede soccum;

excitusque hilarī diē,

nūptiālia concinēns

vōce carmina tinnulā,

pelle humum pedibus, manū

pīneam quate taedam.

namque Iūnia Manliō,

quālis Īdalium colēns

vēnit ad Phrygium Venus

iūdicem, bona cum bonā

nūbet ālite virgō,

flōridīs velut ēnitēns

myrtus Āsia rāmulīs

quōs Hamadryades deae

lūdicrum sibi rōscidō

nūtriunt in amōre.

quārē age, hūc aditum ferēns,

perge linquere Thespiae

rūpis Āoniōs specūs,

nympha quōs super irrigat

frīgerāns Aganippē

ac domum dominam vocā

coniugis cupidam novī,

mentem amōre revinciēns,

ut tenāx hedera hūc et hūc

arborem implicat errāns.

vōsque item simul, integrae

virginēs, quibus advenit

pār diēs, agite in modum

dīcite, “ō | Hymenaee Hymēn,

ō | Hymēn Hymenaee!”

ut libentius, audiēns

sē citārier ad suum

mūnus, hūc aditum ferat

dux bonae Veneris, bonī

coniugātor amōris.

quis deus magis anxiīs

est petendus amantibus?

quem colent hominēs magis

caelitum? ō | Hymenaee Hymēn,

ō | Hymēn Hymenaee!

tē suīs tremulus parēns

invocat, tibi virginēs

zōnulā soluunt sinūs,

tē timēns cupidā novus

captat aure marītus.

tū ferō iuvenī in manūs

flōridam ipse puellulam

dēdis ā gremiō suae

mātris, ō | Hymenaee Hymēn,

ō | Hymēn Hymenaee!

nīl potest sine tē Venus,

fāma quod bona comprobet,

commodī capere; at potest

tē volente. quis huic deō

comparārier ausit?

nūlla quit sine tē domus

līberōs dare, nec parēns

stirpe nītier; at potest

tē volente. quis huic deō

comparārier ausit?

quae tuīs careat sacrīs,

nōn queat dare praesidēs

terra fīnibus; at queat

tē volente. quis huic deō

comparārier ausit?

claustra pandite iānuae.

virgō, ades! vidēn ut facēs

splendidās quatiunt comās?

* * * * * * * * *

tardet ingenuus pudor.

quem tamen magis audiēns,

flēs quod īre necesse est.

flēre dēsine. nōn tibi, Au-

runculeia, perīculum est

nē qua fēmina pulchrior

clārum ab Ōceanō diem

vīderit venientem.

tālis in variō solet

dīvitis dominī hortulō

stāre flōs hyacinthinus.

sed morāris, abit diēs.

prōdeās, nova nūpta.

prōdeās, nova nūpta, sī

iam vidētur, et audiās

nostra verba. vidēn? facēs

aureās quatiunt comās.

prōdeās, nova nūpta.

nōn tuus levis in malā

dēditus vir adulterā,

prōbra turpia persequēns,

ā tuīs tenerīs volet

sēcubāre papillīs,

lenta sed velut assitās

vītis implicat arborēs,

implicābitur in tuum

complexum. sed abit diēs.

prōdeās, nova nūpta.

ō cubīle, quod omnibus

* * * * * * * * *

candidō pede lectī,

quae tuō veniunt erō,

quanta gaudia, quae vagā

nocte, quae mediō diē

gaudeat! sed abit diēs.

prōdeās, nova nūpta.

tollite, ō puerī, facēs:

flammeum videō venīre.

īte concinite in modum:

“iō | Hymēn Hymenaee iō,

iō | Hymēn Hymenaee!”

nē diū taceat procāx

Fescennīna iocātiō,

nec nucēs puerīs neget

dēsertum dominī audiēns

concubīnus amōrem.

dā nucēs puerīs, iners

concubīne! satis diū

lūsistī; nucibus libet

iam servīre Talassiō.

concubīne, nucēs dā.

sordēbant tibi vīlicae,

concubīne, hodiē atque herī:

nunc tuum cinerārius

tondet ōs. miser, āh, miser

concubīne, nucēs dā.

dīceris male tē ā tuīs

unguentāte glabrīs marīte

abstinēre, sed abstinē.

iō | Hymēn Hymenaee iō,

iō | Hymēn Hymenaee!

scīmus haec tibi quae licent

sōla cognita, sed marītō

ista nōn eadem licent.

iō | Hymēn Hymenaee iō,

iō | Hymēn Hymenaee!

nūpta, tū quoque quae tuus

vir petet cave nē negēs,

nī petītum aliunde eat.

iō | Hymēn Hymenaee iō,

iō | Hymēn Hymenaee!

ēn tibī domus ut potēns

et beāta virī tuī!

quae tibī bene serviat —

iō Hymēn Hymenaee iō,

iō | Hymēn Hymenaee! —

ūsque dum tremulum movēns

cāna tempus anīlitās

omnia omnibus annuit.

iō | Hymēn Hymenaee iō,

iō | Hymēn Hymenaee!

trānsfer ōmine cum bonō

līmen aureolōs pedēs,

rāsilemque subī forem.

iō | Hymēn Hymenaee iō,

iō | Hymēn Hymenaee!

aspice intus ut accubāns

vir tuus Tyriō in torō

tōtus immineat tibī.

iō | Hymēn Hymenaee iō,

iō | Hymēn Hymenaee!

illī nōn minus ac tibī

pectore ūrit in intimō

flamma, sed penitē magis.

iō | Hymēn Hymenaee iō,

iō | Hymēn Hymenaee!

mitte bracchiolum teres,

praetextāte, puellulae:

iam cubīle adeat virī.

iō | Hymēn Hymenaee iō,

iō | Hymēn Hymenaee!

vōs, bonae senibus virīs

cognitae bene fēminae,

collocāte puellulam.

iō | Hymēn Hymenaee iō,

iō | Hymēn Hymenaee!

iam licet veniās, marīte:

uxor in thalamō tibi est,

ōre flōridulō nitēns,

alba parthenicē velut

lūteumve papāver.

at, marīte, ita mē iuvent

caelitēs, nihilō minus

pulcher es, neque tē Venus

neglegit. sed abit diēs.

perge, nē remorāre.

nōn diū remorātus es,

iam venīs. bona tē Venus

iūverit, quoniam palam

quod cupis cupis, et bonum

nōn abscondis amōrem.

ille pulveris Āfricī

sīderumque micantium

subducat numerum prius,

quī vestrī numerāre vult

multa mīlia lūdī.

lūdite ut libet, et brevī

līberōs date. nōn decet

tam vetus sine līberīs

nōmen esse, sed indidem

semper ingenerārī.

Torquātus volŏ parvulus

mātris ē gremiō suae

porrigēns tenerās manūs

dulce rīdeat ad patrem

sēmihiante labellō.

sit suō similis patrī

Manliō et facile omnibus

nōscitētur ab īnsciīs,

et pudīcitiam suae

mātris indicet ōre.

tālis illius ā bonā

mātre laus genus approbet,

quālis ūnica ab optimā

mātre Tēlemachō manet

fāma Pēnelopēō.

claudite ōstia, virginēs:

lūsimus satis. at bonī

coniugēs, bene vīvite et

mūnere assiduō valentem

exercēte iuventam.

62

vesper adest: iuvenēs, cōnsurgite: vesper Olympō

exspectāta diū vix tandem lūmina tollit.

surgere iam tempus, iam pinguīs linquere mēnsās;

iam veniet virgō, iam dīcētur hymenaeus.

Hȳmēn ō | Hymenaee, Hymēn ades ō | Hymenaee!

cernitis, innūptae, iuvenēs? cōnsurgite contrā:

nīmīrum Oetaeōs ostendit Noctifer ignēs.

sīc certē est: vidēn ut pernīciter exsiluēre?

nōn temere exsiluēre; canent quod vincere pār est.

Hȳmēn ō | Hymenaee, Hymēn ades ō | Hymenaee!

nōn facilis nōbīs, aequālēs, palma parāta est:

aspicite, innūptae sēcum ut meditāta requīrunt.

nōn frūstrā meditantur; habent memorābile quod sit.

nec mīrum, penitus quae tōtā mente labōrant.

nōs aliō mentēs, aliō dīvīsimus aurēs:

iūre igitur vincēmur; amat victōria cūram.

quārē nunc animōs saltem convertite vestrōs:

dīcere iam incipient, iam respondēre decēbit.

Hȳmēn ō | Hymenaee, Hymēn ades ō | Hymenaee!

Hespere, quī caelō fertur crūdēlior ignis?

quī nātam possīs complexū āvellere mātris,

complexū mātris retinentem āvellere nātam

et iuvenī ārdentī castam dōnāre puellam.

quid faciunt hostēs captā crūdēlius urbe?

Hȳmēn ō | Hymenaee, Hymēn ades ō | Hymenaee!

Hespere, quī caelō lūcet iūcundior ignis?

quī dēspōnsa tuā firmēs cōnūbia flammmā,

quae pepigēre virī, pepigērunt ante parentēs,

nec iūnxēre prius quam sē tuus extulit ārdor.

quid datur ā dīvīs fēlīcī optātius hōrā?

Hȳmēn ō | Hymenaee, Hymēn ades ō | Hymenaee!

Hesperus ē nōbīs, aequālēs, abstulit ūnam

* * * * * * * * *

namque tuō adventū vigilat custōdia semper.

nocte latent fūrēs, quōs īdem saepe revertēns,

Hespere, mūtātō comprēndis nōmine eōsdem.

at libet innūptīs fictō tē carpere questū.

quid tum, sī carpunt tacitā quem mente requīrunt?

Hȳmēn ō | Hymenaee, Hymēn ades ō | Hymenaee!

ut flōs in saeptīs sēcrētus nāscitur hortīs,

ignōtus pecorī, nūllō convulsus arātrō,

quem mulcent aurae, firmat sōl, ēducat imber,

multī illum puerī, multae optāvēre puellae;

īdem cum tenuī carptus dēflōruit unguī,

nūllī illum puerī, nūllae optāvēre puellae:

sīc virgō, dum intācta manet, dum cāra suīs est;

cum castum āmīsit pollūtō corpore flōrem,

nec puerīs iūcunda manet nec cāra puellīs.

Hȳmēn ō | Hymenaee, Hymēn ades ō | Hymenaee!

ut vidua in nūdō vītis quae nāscitur arvō

nunquam sē extollit, nunquam mītem ēducat ūnam,

sed tenerum prōnō dēflectēns pondere corpus

iam iam contingit summum rādīce flagellum,

hanc nūllī agricolae, nūllī accoluēre iuvencī;

at sī forte eadem est ulmō coniūncta marītō,

multī illam agricolae, multī accoluēre iuvencī:

sīc virgō, dum intācta manet, dum inculta senēscit;

cum pār cōnubium mātūrō tempore adepta est,

cāra virō magis et minus est invīsa parentī.

et tū nē pugnā cum tālī coniuge, virgō.

nōn aequum est pugnāre, pater cui trādidit ipse,

ipse pater cum mātre, quibus pārēre necesse est.

virginitās nōn tōta tua est, ex parte parentum est:

tertia pars patrī, pars est data tertia mātrī,

tertia sōla tua est. nōlī pugnāre duōbus,

quī generō sua iūra simul cum dōte dedērunt.

Hȳmēn ō | Hymenaee, Hymēn ades ō | Hymenaee!

63

super alta vectus Attis celerī rate maria,

Phrygium ut nemus citātō cupidē pede tetigit,

adiitque opāca silvīs redimīta loca deae,

stimulātus ibi furentī rabiē, vagus animīs,

dēvulsit īlī acūtō sibi pondera silice.

itaque ut relicta sēnsit sibi membra sine virō,

etiam recente terrae sola sanguine maculāns,

niveīs citāta cēpit manibus leve typanum,

typanum tuum, Cybēbē, tua, māter, initia,

quatiēnsque terga taurī tenerīs cava digitīs

canere haec suīs adorta est tremebunda comitibus:

“agite īte ad alta, Gallae, Cybelēs nemora simul,

simul īte, Dindymēnae dominae vaga pecora,

aliēna quae petentēs velut exulēs loca

sectam meam exsecūtae duce mē mihi comitēs

rapidum salum tulistis truculentaque pelagī

et corpus ēvirāstis Veneris nimiō odiō.

hilarāte erae citātīs errōribus animum.

mora tarda mente cēdat; simul īte, sequiminī

Phrygiam ad domum Cybēbēs, Phrygia ad nemora deae,

ubi cymbalum sonat vōx, ubi tympana reboant,

tibicēn ubī canit Phryx curvō grave calamō,

ubi capita Maenadēs vī iaciunt hederigerae,

ubi sācra sāncta acūtīs ululātibus agitant,

ubi suēvit illa dīvae volitāre vaga cohors,

quō nōs decet citātīs celerāre tripudiīs.”

simul haec comitibus Attis cecinit notha mulier,

thiasus repente linguīs trepidantibus ululat,

leve tympanum remūgit, cava cymbala recrepant.

viridem citus adit Īdam properante pede chorus.

furibunda simul anhēlāns vaga vādit animam agēns

comitāta tympanō Attis per opāca nemora dux,

velutī iuvenca vītāns onus indomita iugī;

rapidae ducem sequuntur Gallae properipedem.

itaque, ut domum Cybēbēs tetigēre lassulae,

nimiō ē labōre somnum capiunt sine Cerere.

piger hīs labante languōre oculōs sopor operit;

abit in quiēte mollī rabidus furor animī.

sed ubi ōris aureī Sōl radiantibus oculīs

lūstrāvit aethera album, sola dūra, mare ferum,

pepulitque noctis umbrās vegetīs sonipedibus,

ibi Somnus excitam Attin fugiēns citus abiit;

trepidante quem recēpit dea Pāsithea sinū.

ita dē quiēte mollī rapidā sine rabiē

simul ipsa pectore Attis sua facta recoluit,

liquidāque mente vīdit sine quīs ubique foret,

animō aestuante rūrsus reditum ad vada tetulit.

ibi maria vāsta vīsēns lacrimantibus oculīs,

patriam allocūta maesta est ita vōce miseriter.

“patria ō meī creātrīx, patria ō mea genetrīx,

ego quam miser relinquēns, dominōs ut erifugae

famulī solent, ad Īdae tetulī nemora pedem,

ut apud nivem et ferārum gelida stabula forem,

et eārum omnia adīrem furibunda latibula,

ubinam aut quibus locīs tē positam, patria, reor?

cupit ipsa pūpula ad tē sibi dērigere aciem,

rabiē ferā carēns dum breve tempus animus est.

egone ā meā remōta haec ferar in nemora domō?

patriā, bonīs, amīcīs, genitōribus aberō?

aberō forō, palaestrā, stadiō et gyminasiīs?

miser āh miser, querendum est etiam atque etiam, anime.

quod enim genus figūrae est, ego nōn quod obierim?

ego mulier, ego adulēscēns, ego ephēbus, ego puer,

ego gymnasī fuī flōs, ego eram decus oleī:

mihi iānuae frequentēs, mihi līmina tepida,

mihi flōridīs corōllīs redimīta domus erat,

linquendum ubi esset ortō mihi Sōle cubiculum.

ego nunc deum ministra et Cybelēs famula ferar?

ego Maenas, ego meī pars, ego vir sterilis erō?

ego viridis algida Īdae nive amicta loca colam?

ego vītam agam sub altīs Phrygiae columinibus,

ubi cerva silvicultrīx, ubi aper nemorivagus?

iam iam dolet quod ēgī, iam iamque paenitet.”

roseīs ut huic labellīs sonitus citus abiit

geminās deōrum ad aurēs nova nūntia referēns,

ibi iūncta iuga resolvēns Cybelē leōnibus

laevumque pecoris hostem stimulāns ita loquitur.

“agedum” inquit, “age ferōx, ī, fac ut hunc furor agitet,

fac utī furōris ictū reditum in nemora ferat,

mea līberē nimis quī fugere imperia cupit.

age caede terga caudā, tua verbera patere,

fac cūncta mūgientī fremitū loca retonent,

rutilam ferōx torōsā cervīce quate iubam.”

ait haec mināx Cybēbē religatque iuga manū.

ferus ipse sēsē adhortāns rapidum incitat animō,

vādit, fremit, refringit virgulta pede vagō.

at ubi ūmida albicantis loca lītoris adiit,

teneramque vīdit Attin prope marmora pelagī,

facit impetum. illa dēmēns fugit in nemora fera;

ibi semper omne vītae spatium famula fuit.

dea, magna dea, Cybēbē, dea domina Dindymī,

procul ā meā tuus sit furor omnis, era, domō:

aliōs age incitātōs, aliōs age rabidōs.

64

Pēliacō quondam prōgnātae vertice pīnūs

dīcuntur liquidās Neptūnī nāsse per undās

Phāsidos ad flūctūs et fīnēs Aeētēōs,

cum lēctī iuvenēs, Argīvae rōbora pūbis,

aurātam optantēs Colchīs āvertere pellem

ausī sunt vada salsa citā dēcurrere puppī,

caerula verrentēs abiegnīs aequora palmīs.

dīva quibus retinēns in summīs urbibus arcēs

ipsa levī fēcit volitantem flāmine currum,

pīnea coniungēns īnflexae texta carīnae.

illa rudem cursū prīma imbuit Amphitrītēn.

quae simul ac rōstrō ventōsum prōscidit aequor

tortaque rēmigiō spūmīs incanduit unda,

ēmersēre fretī candentī ē gurgite vultūs

aequoreae mōnstrum Nērēides admīrantēs.

illā atque haud aliā vīdērunt lūce marīnās

mortālēs oculīs nūdātō corpore nymphās

nūtrīcum tenus exstantēs ē gurgite cānō.

tum Thetidis Pēleus incēnsus fertur amōre,

tum Thetis hūmānōs nōn dēspexit hymenaeōs,

tum Thetidī pater ipse iugandum Pēlea sēnsit.

ō nimis optātō saeclōrum tempore nātī

hērōēs, salvēte, deum genus, ō bona mātrum

prōgeniēs, salvēte iterum * * *

vōs ego saepe merō, vōs carmine compellābō,

tēque adeō eximiē taedīs fēlīcibus aucte

Thessaliae columen Pēleu, cui Iuppiter ipse,

ipse suōs dīvum genitor concessit amōrēs.

tēne Thetis tenuit pulcherrima Nērēīnē?

tēne suam Tēthys concessit dūcere neptem

Ōceanusque, marī tōtum quī amplectitur orbem?

quae simul optātae fīnītō tempore lūcēs

advēnēre, domum conventū tōta frequentat

Thessalia, opplētur laetantī rēgia coetū:

dōna ferunt prae sē, dēclārant gaudia vultū.

dēseritur Cieros, linquunt Phthīōtica templa

Crannōnisque domōs ac moenia Lārīsaea,

Pharsālum coeunt, Pharsālia tēcta frequentant.

rūra colit nēmō, mollēscunt colla iuvencīs,

nōn humilis curvīs pūrgātur vīnea rāstrīs,

nōn glaebam prōnō convellit vōmere taurus,

nōn falx attenuat frondātōrum arboris umbram,

squālida dēsertīs rōbīgō īnfertur arātrīs.

ipsius at sēdēs, quācumque opulenta recessit

rēgia, fulgentī splendent aurō atque argentō.

candet ebur soliīs, collūcent pōcula mēnsae,

tōta domus gaudet rēgālī splendida gazā.

pulvīnar vērō dīvae geniāle locātur

sēdibus in mediīs, Indō quod dente polītum

tīncta tegit roseō conchȳlī purpura fūcō.

haec vestis prīscīs hominum variāta figūrīs

hērōum mīrā virtūtēs indicat arte.

namque fluentisonō prōspectāns lītore Dīae

Thēsea cēdentem celerī cum classe tuētur

indomitōs in corde gerēns Ariadna furōrēs,

necdum etiam sēsē quae vīsit vīsere crēdit,

utpote fallācī quae tunc prīmum excita somnō

dēsertam in sōlā miseram sē cernat harēnā.

immemor at iuvenis fugiēns pellit vada rēmīs,

irrita ventōsae linquēns prōmissa procellae.

quem procul ex algā maestīs Mīnōis ocellīs

saxea ut effigiēs bacchantis prōspicit, ēheu,

prōspicit et magnīs cūrārum fluctuat undīs,

nōn flāvō retinēns subtīlem vertice mitram,

nōn contēcta levī vēlātum pectus amictū,

nōn teretī strophiō lactentēs vīncta papillās,

omnia quae tōtō dēlāpsa ē corpore passim

ipsius ante pedēs flūctūs salis allūdēbant.

sed neque tum mitrae neque tum fluitantis amictūs

illa vicem cūrāns tōtō ex tē pectore, Thēseu,

tōtō animō, tōtā pendēbat perdita mente.

āh misera, assiduīs quam lūctibus exsternāvit

spīnōsās Erycīna serēns in pectore cūrās

illā tempestāte, ferōx quō ex tempore Thēseus

ēgressus curvīs ē lītoribus Pīraeī

attigit iniūstī rēgis Gortȳnia tēcta.

nam perhibent ōlim crūdēlī peste coāctam

Androgeōnēae poenās exsolvere caedis

ēlēctōs iuvenēs simul et decus innūptārum

Cecropiam solitam esse dapem dare Mīnōtaurō.

quīs angusta malīs cum moenia vexārentur,

ipse suum Thēseus prō cārīs corpus Athēnīs

prōicere optāvit potius quam tālia Crētam

fūnera Cecropiae nec fūnera portārentur.

atque ita nāve levī nītēns ac lēnibus aurīs

magnanimum ad Mīnōa venit sēdēsque superbās.

hunc simul ac cupidō cōnspexit lūmine virgō

rēgia, quam suāvēs exspīrāns castus odōrēs

lectulus in mollī complexū mātris alēbat,

quālēs Eurōtae prōgignunt flūmina myrtōs

aurave distīnctōs ēdūcit vērna colōrēs,

nōn prius ex illō flagrantia dēclīnāvit

lūmina quam cūnctō concēpit corpore flammam

funditus atque īmīs exārsit tōta medullīs.

heu miserē exagitāns immītī corde furōrēs,

sāncte puer, cūrīs hominum quī gaudia miscēs,

quaeque regis Golgos quaeque Īdalium frondōsum,

quālibus incēnsam iactāstis mente puellam

flūctibus in flāvō saepe hospite suspīrantem!

quantōs illa tulit languentī corde timōrēs!

quam tum saepe magis fulgōre expalluit aurī,

cum saevum cupiēns contrā contendere mōnstrum

aut mortem appeteret Thēseus aut praemia laudis!

nōn ingrāta tamen frūstrā mūnuscula dīvīs

prōmittēns tacitō succēpit vōta labellō;

nam velut in summō quatientem bracchia Taurō

quercum aut cōnigeram sūdantī cortice pīnum

indomitus turbō contorquēns flāmine rōbur

ēruit — illa procul rādīcitus exturbāta

prōna cadit, lātē quaevīscumque obvia frangēns —

sīc domitō saevum prōstrāvit corpore Thēseus

nēquīquam vānīs iactantem cornua ventīs.

inde pedem sospes multā cum laude reflexit

errābunda regēns tenuī vestīgia fīlō,

nē labyrinthēīs ē flexibus ēgredientem

tēctī frūstrārētur inobservābilis error.

sed quid ego ā prīmō dīgressus carmine plūra

commemorem, ut linquēns genitōris fīlia vultum,

ut cōnsanguineae complexum, ut dēnique mātris,

quae miserā in nātā dēperdita laetābātur,

omnibus hīs Thēsei dulcem prae͜optārit amōrem,

aut ut vecta ratī spūmōsa ad lītora Dīae

vēnerit, aut ut eam dēvīnctam lūmina somnō

līquerit immemorī discēdēns pectore coniūnx?

saepe illam perhibent ārdentī corde furentem

clārisonās īmō fūdisse ex pectore vōcēs,

ac tum praeruptōs trīstem cōnscendere montēs

unde aciem in pelagī vāstōs prōtenderet aestūs,

tum tremulī salis adversās prōcurrere in undās

mollia nūdātae tollentem tegmina sūrae,

atque haec extrēmīs maestam dīxisse querēlīs,

frīgidulōs ūdō singultūs ōre cientem:

“sīcine mē patriīs āvectam, perfide, ab ārīs,

perfide, dēsertō līquistī in lītore, Thēseu?

sīcine discēdēns neglēctō nūmine dīvum

immemor āh dēvōta domum periūria portās?

nūllane rēs potuit crūdēlis flectere mentis

cōnsilium? tibi nūlla fuit clēmentia praestō

immīte ut nostrī vellet miserēscere pectus?

at nōn haec quondam blandā prōmissa dedistī

vōce mihī, nōn haec miserae spērāre iubēbās,

sed cōnūbia laeta, sed optātōs hymenaeōs —

quae cūncta āeriī discerpunt irrita ventī.

nunc iam nūlla virō iūrantī fēmina crēdat,

nūlla virī spēret sermōnēs esse fidēlēs.

quīs dum aliquid cupiēns animus praegestit apīscī,

nīl metuunt iūrāre, nihil prōmittere parcunt;

sed simul ac cupidae mentis satiāta libīdō est,

dicta nihil meminēre, nihil periūria cūrant.

certē ego tē in mediō versantem turbine lētī

ēripuī et potius germānum āmittere crēvī

quam tibi fallācī suprēmō in tempore dēssem.

prō quō dīlaceranda ferīs dabor ālitibusque

praeda neque iniectā tumulābor mortua terrā.

quaenam tē genuit sōlā sub rūpe leaena?

quod mare conceptum spūmantibus exspuit undīs?

quae Syrtis, quae Scylla rapāx, quae vāsta Charybdis,

tālia quī reddis prō dulcī praemia vītā?

sī tibi nōn cordī fuerant cōnūbia nostra,

saeva quod horrēbās prīscī praecepta parentis,

attamen in vestrās potuistī dūcere sēdēs

quae tibi iūcundō famulārer serva labōre

candida permulcēns liquidīs vestīgia lymphīs

purpureāve tuum cōnsternēns veste cubīle.

sed quid ego ignārīs nēquīquam conqueror aurīs

exsternāta malō, quae nūllīs sēnsibus auctae

nec missās audīre queunt nec reddere vōcēs?

ille autem prope iam mediīs versātur in undīs,

nec quisquam appāret vacuā mortālis in algā:

sīc nimis īnsultāns extrēmō tempore saeva

fors etiam nostrīs invīdit questibus aurēs.

Iuppiter omnipotēns, utinam nē tempore prīmō

Gnōsia Cecropiae tetigissent lītora puppēs,

indomitō nec dīra ferēns stīpendia taurō

perfidus in Crētā religāsset nāvita fūnem,

nec malus haec cēlāns dulcī crūdēlia fōrmā

cōnsilia in nostrīs requiēsset sēdibus hospes!

nam quō mē referam? quālī spē perdita nītar?

Īdaeōsne petam montēs? at gurgite lātō

discernēns pontī truculentum ubi dīvidit aequor.

an patris auxilium spērem? quemne ipsa relīquī

respersum iuvenem frāternā caede secūta?

coniugis an fīdō cōnsōler mēmet amōre?

quīne fugit lentōs incurvāns gurgite rēmōs?

praetereā nūllō colitur sōla īnsula tēctō,

nec patet ēgressus pelagī cingentibus undīs:

nūlla fugae ratiō, nūlla spēs: omnia mūta,

omnia sunt dēserta, ostentant omnia lētum.

nōn tamen ante mihī languēscent lūmina morte,

nec prius ā fessō sēcēdent corpore sēnsūs

quam iūstam ā dīvīs exposcam prōdita multam

caelestumque fidem postrēmā comprecer hōrā.

quārē, facta virum multantēs vindice poenā

Eumenidēs, quibus anguīnō redimīta capillō

frōns exspīrantis praeportat pectoris īrās,

hūc, hūc adventāte, meās audīte querēlās,

quās ego, vae, misera extrēmīs prōferre medullīs

cōgor inops, ārdēns, āmentī caeca furōre.

quae quoniam vērae nāscuntur pectore ab īmō,

vōs nōlīte patī nostrum vānēscere lūctum,

sed quālī sōlam Thēseus mē mente relīquit,

tālī mente, deae, fūnestet sēque suōsque.”

hās postquam maestō prōfūdit pectore vōcēs

supplicium saevīs exposcēns ānxia factīs,

annuit invictō caelestum nūmine rēctor,

quō mōtū tellūs atque horrida contremuērunt

aequora concussitque micantia sīdera mundus.

ipse autem caecā mentem cālīgine Thēseus

cōnsitus oblītō dīmīsit pectore cūncta

quae mandāta prius cōnstantī mente tenēbat,

dulcia nec maestō sustollēns signa parentī

sospitem Erechthēum sē ostendit vīsere portum.

namque ferunt ōlim, classī cum moenia dīvae

linquentem nātum ventīs concrēderet Aegeus,

tālia complexum iuvenī mandāta dedisse:

“nāte mihī longē iūcundior ūnice vītā,

reddite in extrēmā nūper mihi fīne senectae,

nāte, ego quem in dubiōs cōgor dīmittere cāsūs,

quandoquidem fortūna mea ac tua fervida virtūs

ēripit invītō mihi tē, cui languida nōndum

lūmina sunt nātī cārā saturāta figūrā,

nōn ego tē gaudēns laetantī pectore mittam,

nec tē ferre sinam fortūnae signa secundae,

sed prīmum multās exprōmam mente querēlās,

cānitiem terrā atque īnfūsō pulvere foedāns,

inde īnfecta vagō suspendam lintea mālō,

nostrōs ut lūctūs nostraeque incendia mentis

carbasus obscūrāta dicet ferrūgine Hibērā.

quod tibi sī sānctī concesserit incola Itōnī,

quae nostrum genus ac sēdēs dēfendere Erechthei

annuit, ut taurī respergās sanguine dextram,

tum vērō facitō ut memorī tibi condita corde

haec vigeant mandāta, nec ūlla oblitteret aetās,

ut simul ac nostrōs invīsent lūmina collēs,

fūnestam antennae dēpōnant undique vestem

candidaque intortī sustollant vēla rudentēs,

quam prīmum cernēns ut laetā gaudia mente

agnōscam, cum tē reducem aetās prospera sistet.”

haec mandāta prius cōnstantī mente tenentem

Thēsea ceu pulsae ventōrum flāmine nūbēs

āerium niveī montis līquēre cacūmen.

at pater, ut summā prōspectum ex arce petēbat

ānxia in assiduōs absūmēns lūmina flētūs,

cum prīmum īnflātī cōnspexit lintea vēlī,

praecipitem sēsē scopulōrum ē vertice iēcit

āmissum crēdēns immītī Thēsea fātō.

sīc fūnesta domūs ingressus tēcta paternā

morte ferōx Thēseus, quālem Mīnōidi lūctum

obtulerat mente immemorī, tālem ipse recēpit.

quae tum prōspectāns cēdentem maesta carīnam

multiplicēs animō volvēbat saucia cūrās.

at parte ex aliā flōrēns volitābat Iacchus

cum thiasō satyrōrum et Nȳsigenīs Sīlēnīs

tē quaerēns, Ariadna, tuōque incēnsus amōre.

cui Thyadēs passim lymphātā mente furēbant —

euhoe! — bacchantēs — euhoe! — capita īnflectentēs.

hārum pars tēctā quatiēbant cuspide thyrsōs,

pars ē dīvulsō iactābant membra iuvencō,

pars sēsē tortīs serpentibus incingēbant,

pars obscūra cavīs celebrābant orgia cistīs,

orgia quae frūstrā cupiunt audīre profānī;

plangēbant aliae prōcērīs tympana palmīs

aut teretī tenuēs tinnītūs aere ciēbant;

multīs raucisonōs efflābant cornua bombōs

barbaraque horribilī strīdēbat tībia cantū.

tālibus amplificē vestis decorāta figūrīs

pulvīnar complexa suō vēlābat amictū.

quae postquam cupidē spectandō Thessala pūbēs

explēta est, sānctīs coepit dēcēdere dīvīs.

hīc, quālis flātū placidum mare mātūtīnō

horrificāns Zephyrus prōclīvās incitat undās

Aurōrā exoriente vagī sub līmina Sōlis,

quae tardē prīmum clēmentī flāmine pulsae

prōcēdunt, leviterque sonant plangōre cachinnī,

post ventō crēscente magis magis incrēbēscunt

purpureāque procul nantēs ab lūce refulgent;

sīc tum vestibulī linquentēs rēgia tēcta

ad sē quisque vagō passim pede discēdēbant.

quōrum post abitum prīnceps ē vertice Pēlī

advēnit Chīrōn portāns silvestria dōna;

nam quōscumque ferunt campī, quōs Thessala magnīs

montibus ōra creat, quōs propter flūminis undās

aura parit flōrēs tepidī fēcunda Favōnī,

hōs indistīnctīs plexōs tulit ipse corōllīs,

quō permulsa domus iūcundō rīsit odōre.

cōnfestim Pēnēos adest, viridantia Tempē,

Tempē quae silvae cingunt super impendentēs,

Haemonisin linquēns clārīs celebranda chorēīs,

nōn vacuus; namque ille tulit rādīcitus altās

fāgōs ac rēctō prōcērās stīpite laurūs,

nōn sine nūtantī platanō lentāque sorōre

flammātī Phaethontis et āeriā cupressū.

haec circum sēdēs lātē contexta locāvit,

vestibulum ut mollī vēlātum fronde virēret.

post hunc cōnsequitur sollertī corde Promētheus

extenuāta gerēns veteris vestīgia poenae

quam quondam silicī restrictus membra catēnā

persolvit pendēns ē verticibus praeruptīs.

inde pater dīvum sānctā cum coniuge nātīsque

advēnit, caelō tē sōlum, Phoebe, relinquēns

ūnigenamque simul cultrīcem montibus Idrī;

Pēlea nam tēcum pariter soror aspernāta est

nec Thetidis taedās voluit celebrāre iugālēs.

quī postquam niveīs flexērunt sēdibus artūs,

largē multiplicī cōnstrūctae sunt dape mēnsae,

cum intereā īnfirmō quatientēs corpora mōtū

vēridicōs Parcae coepērunt ēdere cantūs.

hīs corpus tremulum complectēns undique vestis

candida purpureā tālōs incīnxerat ōrā,

at roseae niveō residēbant vertice vittae,

aeternumque manūs carpēbant rīte labōrem.

laeva colum mollī lānā retinēbat amictum,

dextera tum leviter dēdūcēns fīla supīnīs

fōrmābat digitīs, tum prōnō in pollice torquēns

lībrātum teretī versābat turbine fūsum,

atque ita dēcerpēns aequābat semper opus dēns,

lāneaque āridulīs haerēbant morsa labellīs

quae prius in lēvī fuerant exstantia fīlō.

ante pedēs autem candentis mollia lānae

vellera virgātī custōdībant calathiscī.

hae tum clārisonā vellentēs vellera vōce

tālia dīvīnō fūdērunt carmine fāta,

carmine perfidiae quod post nūlla arguet aetās:

“ō decus eximium magnīs virtūtibus augēns,

Ēmathiae tūtāmen, Opis cārissime nātō,

accipe quod laetā tibi pandunt lūce sorōrēs,

vēridicum ōrāclum. sed vōs, quae fāta sequuntur,