1   Penelope to Ulysses

haec tua Pēnelopē lentō tibi mittit, Ulixē;

nīl mihi rescrībās attinet — ipse venī.

Trōia iacet certē, Danaīs invīsa puellīs;

vix Priamus tantī tōtaque Trōia fuit.

ō | utinam tum, cum Lacedaemona classe petēbat,

obrutus īnsānīs esset adulter aquīs!

nōn ego dēsertō iacuissem frīgida lectō,

nec quererer tardōs īre relicta diēs;

nec mihi quaerentī spatiōsam fallere noctem

lassāret viduās pendula tēla manūs.

quandō ego nōn timuī graviōra perīcula vērīs?

rēs est sollicitī plēna timōris amor.

in tē fingēbam violentōs Trōas itūrōs;

nōmine in Hectoreō pallida semper eram.

sīve quis Antilochum narrābat ab Hectore victum,

Antilochus nostrī causa timōris erat;

sīve Menoetiadēn falsīs cecidisse sub armīs,

flēbam successū posse carēre dolōs.

sanguine Tlēpolemus Lyciam tepefēcerat hastam;

Tlēpolemī lētō cūra novāta mea est.

dēnique, quisquis erat castrīs iugulātus Achīvīs,

frīgidius glaciē pectus amantis erat.

sed bene cōnsuluit castō deus aequus amōrī.

versa est in cinerēs sospite Trōia virō.

Argolicī rediēre ducēs, altāria fūmant;

pōnitur ad patriōs barbara praeda deōs.

grāta ferunt nymphae prō salvīs dōna marītīs;

illī victa suīs Trōica fāta canunt.

mīrantur iūstīque senēs trepidaeque puellae;

narrantis coniūnx pendet ab ōre virī.

atque aliquis positā mōnstrat fera proelia mēnsā,

pingit et exiguō Pergama tōta merō:

“hāc ībat Simoīs, haec est Sīgēia tellūs,

hīc steterat Priamī rēgia celsa senis;

illīc Aeacidēs, illīc tendēbat Ulixēs,

hīc lacer admissōs terruit Hector equōs.”

omnia namque tuō senior tē quaerere missō

rettulerat nātō Nestor, at ille mihi.

rettulit et ferrō Rhēsumque Dolōnaque caesōs,

utque sit hic somnō prōditus, ille dolō.

ausus es, ō nimium nimiumque oblīte tuōrum,

Thrācia nocturnō tangere castra dolō

totque simul mactāre virōs, adiūtus ab ūnō.

at bene cautus erās et memor ante meī.

ūsque metū micuēre sinūs, dum victor amīcum

dictus es Ismariīs īsse per agmen equīs.

sed mihi quid prōdest vestrīs disiecta lacertīs

Īlios et mūrus quod fuit esse solum,

sī maneō, quālis Trōiā dūrante manēbam,

virque mihī dēmptō fīne carendus abest?

dīruta sunt aliīs, ūnī mihi Pergama restant,

incola captīvō quae bove victor arat.

iam seges est ubi Trōia fuit, resecandaque falce

luxuriat Phrygiō sanguine pinguis humus;

sēmisepulta virum curvīs feriuntur arātrīs

ossa, ruīnōsās occulit herba domōs.

victor abes, nec scīre mihī quae causa morandī

aut in quō lateās ferreus orbe licet.

quisquis ad haec vertit peregrīnam lītora puppim,

ille mihī dē tē multa rogātus abit,

quamque tibī reddat, sī tē modo vīderit usquam,

trāditur huic digitīs charta notāta meīs.

nōs Pylon, antīquī Nēlēia Nestoris arva,

mīsimus; incerta est fāma remissa Pylō.

mīsimus et Spartēn; Spartē quoque nescia vērī.

quās habitās terrās, aut ubi lentus abes?

ūtilius stārent etiamnunc moenia Phoebī —

īrāscor vōtīs, heu, levis ipsa meīs!

scīrem ubi pugnārēs, et tantum bella timērem,

et mea cum multīs iūncta querēla foret.

quid timeam ignōrō; timeō tamen omnia dēmēns,

et patet in cūrās ārea lāta meās.

quaecumque aequor habet, quaecumque perīcula tellūs,

tam longae causās suspicor esse morae.

haec ego dum stultē metuō, quae vestra libīdō est,

esse peregrīnō captus amōre potes.

forsitan et narrēs quam sit tibi rūstica coniūnx,

quae tantum lānās nōn sinat esse rudēs.

fallar, et hoc crīmen tenuēs vānēscat in aurās,

nēve, revertendī līber, abesse velīs!

mē pater Īcarius viduō discēdere lectō

cōgit et immēnsās increpat ūsque morās.

increpet ūsque licet: tua sum, tua dīcar oportet;

Pēnelopē coniūnx semper Ulixis erō.

ille tamen pietāte meā precibusque pudīcīs

frangitur et vīrēs temperat ipse suās.

Dūlichiī Samiīque et quōs tulit alta Zacynthos

turba ruunt in mē luxuriōsa procī,

inque tuā rēgnant nūllīs prohibentibus aulā;

vīscera nostra, tuae dīlacerantur opēs.

quid tibi Pīsandrum, Polybum, Amphimedontaque dīrum

Eurymachīque avidās Antinoīque manūs

atque aliōs referam, quōs omnēs turpiter absēns

ipse tuō partīs sanguine rēbus alīs?

Īrus egēns pecorisque Melanthius āctor edendī

ultimus accēdunt in tua damna pudor.

trēs sumus imbellēs numerō, sine vīribus uxor

Lāertēsque senex Tēlemachusque puer.

ille per īnsidiās paene est mihi nūper adēmptus,

dum parat invītīs omnibus īre Pylon.

dī, precor, hoc iubeant, ut euntibus ōrdine fātīs

ille meōs oculōs comprimat, ille tuōs!

hāc faciunt custōsque boum longaevaque nūtrīx,

tertius immundae cūra fidēlis harae.

sed neque Lāertēs, ut quī sit inūtilis armīs,

hostibus in mediīs rēgna tenēre potest;

Tēlemachō veniet, vīvat modo, fortior aetās —

nunc erat auxiliīs illa tuenda patris;

nec mihi sunt vīrēs inimīcōs pellere tēctīs.

tū citius veniās, portus et āra tuīs.

est tibi sitque, precor, nātus, quī mollibus annīs

in patriās artēs ērudiendus erat.

respice Lāertēn; ut iam sua lūmina condās,

extrēmum fātī sustinet ille diem.

certē ego, quae fueram tē discēdente puella,

prōtinus ut redeās, facta vidēbor anus.

2   Phyllis to Demophoon

hospita, Dēmophoōn, tua tē Rhodopēia Phyllis

ultrā prōmissum tempus abesse queror.

cornua cum lūnae plēnō semel orbe coīssent,

lītoribus nostrīs ancora pacta tua est:

lūna quater latuit, tōtō quater orbe recrēvit,

nec vehit Actaeās Sīthonis unda ratēs.

tempora sī numerēs, bene quae numerāmus amantēs,

nōn venit ante suam nostra querēla diem.

spēs quoque lenta fuit. tardē quae crēdita laedunt

crēdimus; invītā nunc et amante nocent.

saepe fuī mendāx prō tē mihi, saepe putāvī

alba procellōsōs vēla referre Notōs.

Thēsea dēvōvī, quia tē dīmittere nōllet,

nec tenuit cursūs forsitan ille tuōs.

interdum timuī nē, dum vada tendis ad Hebrī,

mersa foret cānā naufraga puppis aquā.

saepe deōs supplex ut tū, scelerāte, valērēs

cum prece tūricremīs sum venerāta sacrīs;

saepe, vidēns ventōs caelō pelagōque faventēs,

ipsa mihī dīxī: “sī valet ille, venit.”

dēnique fīdus amor quicquid properantibus obstat

fīnxit, et ad causās ingeniōsa fuī.

at tū lentus abes; nec tē iūrāta redūcunt

nūmina, nec nostrō mōtus amōre redīs.

Dēmophoōn, ventīs et verba et vēla dedistī;

vēla queror reditū, verba carēre fidē.

dīc mihi, quid fēcī nisi nōn sapienter amāvī?

crīmine tē potuī dēmeruisse meō.

ūnum in mē scelus est, quod tē, scelerāte, recēpī;

sed scelus hoc meritī pondus et īnstar habet.

iūra fidēsque ubi nunc, commissaque dextera dextrae,

quīque erat in falsō plūrimus ōre deus?

prōmissus sociōs ubi nunc Hymenaeus in annōs,

quī mihi coniugiī spōnsor et obses erat?

per mare, quod tōtum ventīs agitātur et undīs,

per quod nempe ierās, per quod itūrus erās,

perque tuum mihi iūrāstī, nisi fictus et ille est,

concita quī ventīs aequora mulcet avum,

per Venerem nimiumque mihī facientia tēla,

altera tēla arcūs, altera tēla facēs,

Iūnōnemque, torīs quae praesidet alma marītīs,

et per taediferae mystica sacra deae.

sī dē tot laesīs sua nūmina quisque deōrum

vindicet, in poenās nōn satis ūnus eris.

āh lacerās etiam puppēs furiōsa refēcī,

ut quā dēsererer firma carīna foret,

rēmigiumque dedī, quō mē fugitūrus abīrēs.

heu, patior tēlīs vulnera facta meīs!

crēdidimus blandīs, quōrum tibi cōpia, verbīs;

crēdidimus generī nōminibusque tuīs;

crēdidimus lacrimīs — an et hae simulāre docentur?

hae quoque habent artēs, quāque iubentur eunt?

dīs quoque crēdidimus. quō iam tot pignora nōbīs?

parte satis potuī quālibet inde capī.

nec moveor quod tē iūvī portūque locōque;

dēbuit haec meritī summa fuisse meī.

turpiter hospitium lectō cumulāsse iugālī

paenitet, et laterī cōnseruisse latus.

quae fuit ante illam, māllem suprēma fuisset

nox mihi, dum potuī Phyllis honesta morī.

spērāvī melius, quia mē meruisse putāvī;

quaecumque ex meritō spēs venit, aequa venit.

fallere crēdentem nōn est operōsa puellam

glōria. simplicitās digna favōre fuit.

sum dēcepta tuīs et amāns et fēmina verbīs.

dī faciant, laudis summa sit ista tuae!

inter et Aegīdās, mediā statuāris in urbe,

magnificus titulīs stet pater ante suīs.

cum fuerit Scīrōn lēctus torvusque Procrūstēs

et Sinis et taurī mixtaque fōrma virī

et domitae bellō Thēbae fūsīque bimembrēs

et pulsāta nigrī rēgia caeca deī,

hoc tua post illōs titulō signētur imāgō:

hic est, cuius amāns hospita capta dolō est.

dē tantā rērum turbā factīsque parentis

sēdit in ingeniō Cressa relicta tuō.

quod sōlum excūsat, sōlum mīrāris in illō;

hērēdem patriae, perfide, fraudis agis.

illa, nec invideō, fruitur meliōre marītō,

inque capistrātīs tigribus alta sedet;

at mea dēspectī fugiunt cōnūbia Thrāces,

quod ferar externum praeposuisse meīs.

atque aliquis “iam nunc doctās eat” inquit “Athēnās;

armiferam Thrācēn quī regat, alter erit.

exitus ācta probat.” careat successibus, optō,

quisquis ab ēventū facta notanda putat!

at sī nostra tuō spūmēscant aequora rēmō,

iam mihi, iam dīcar cōnsuluisse meīs —

sed neque cōnsuluī, nec tē mea rēgia tanget

fessaque Bistoniā membra lavābis aquā.

illa meīs oculīs speciēs abeuntis inhaeret,

cum premeret portūs classis itūra meōs.

ausus es amplectī collōque īnfūsus amantis

ōscula per longās iungere pressa morās

cumque tuīs lacrimīs lacrimās cōnfundere nostrās,

quodque foret vēlīs aura secunda querī

et mihi discēdēns suprēmā dīcere vōce:

“Phylli, fac exspectēs Dēmophoonta tuum.”

exspectem, quī mē numquam vīsūrus abistī?

exspectem pelagō vēla negāta meō?

et tamen exspectō: redeās modo sērus amantī,

ut tua sit sōlō tempore lāpsa fidēs.

quid precor īnfēlīx? tē iam tenet altera coniūnx

forsitan et, nōbīs quī male fāvit, amor;

iamque tibi excidimus, nūllam, putŏ, Phyllida nōstī.

ei mihi! sī quae sim Phyllis et unde rogās:

quae tibi, Dēmophoōn, longīs errōribus āctō

Thrēiciōs portūs hospitiumque dedī,

cuius opēs auxēre meae, cui dīves egentī

mūnera multa dedī, multa datūra fuī;

quae tibi subiēcī lātissima rēgna Lycūrgī

nōmine fēmineō vix satis apta regī,

quā patet umbrōsum Rhodopē glaciālis ad Haemum,

et sacer admissās exigit Hebrus aquās,

cui mea virginitās avibus lībāta sinistrīs

castaque fallācī zōna recīncta manū.

prōnuba Tīsiphonē thalamīs ululāvit in illīs,

et cecinit maestum dēvia carmen avis;

adfuit Allectō brevibus torquāta colubrīs,

suntque sepulcrālī lūmina mōta face.

maesta tamen scopulōs fruticōsaque lītora calcō

quaeque patent oculīs lītora lāta meīs.

sīve diē laxātur humus, seu frīgida lūcent

sīdera, prōspiciō quis freta ventus agat,

et quaecumque procul venientia lintea vīdī,

prōtinus illa meōs auguror esse deōs;

in freta prōcurrō, vix mē retinentibus undīs,

mōbile quā prīmās porrigit aequor aquās.

quō magis accēdunt, minus et minus ūtilis astō;

linquor et ancillīs excipienda cadō.

est sinus, adductōs modicē falcātus in arcūs;

ultima praeruptā cornua mōle rigent.

hinc mihi suppositās immittere corpus in undās

mēns fuit, et, quoniam fallere pergis, erit.

ad tua mē flūctūs prōiectam lītora portent,

occurramque oculīs intumulāta tuīs!

dūritiā ferrum ut superēs adamantaque tēque,

“nōn tibi sīc,” dīcēs, “Phylli, sequendus eram!”

saepe venēnōrum sitis est mihi; saepe cruentā

trāiectam gladiō morte perīre iuvat.

colla quoque, īnfīdīs quia sē nectenda lacertīs

praebuerunt, laqueīs implicuisse iuvat.

stat nece mātūrā tenerum pēnsāre pudōrem.

in necis ēlēctū parva futūra mora est.

īnscrībēre meō causa invidiōsa sepulcrō.

aut hōc aut similī carmine nōtus eris:

Phyllida Dēmophoōn lētō dedit hospes amantem;

ille necis causam praebuit, ipsa manum.

3   Briseis to Achilles

quam legis ā raptā Brīsēide littera vēnit,

vix bene barbaricā Graeca notāta manū.

quāscumque aspiciēs, lacrimae fēcēre litūrās;

sed tamen et lacrimae pondera vōcis habent.

sī mihi pauca querī dē tē dominōque virōque

fās est, dē dominō pauca virōque querar.

nōn, ego poscentī quod sum cito trādita rēgī,

culpa tua est, quamvīs haec quoque culpa tua est;

nam simul Eurybatēs mē Talthybiusque vocārunt,

Eurybatī data sum Talthybiōque comes.

alter in alterius iactantēs lūmina vultum

quaerēbant tacitī, noster ubi esset amor.

differrī potuī; poenae mora grāta fuisset.

ei mihi! discēdēns ōscula nūlla dedī,

at lacrimās sine fīne dedī rūpīque capillōs.

īnfēlīx iterum sum mihi vīsa capī.

saepe ego dēceptō voluī custōde revertī

sed, mē quī timidam prēnderet, hostis erat.

sī prōgressa forem, caperer nē nocte timēbam,

quamlibet ad Priamī mūnus itūra nurum.

sed data sim, quia danda fuī. tot noctibus absum,

nec repetor; cessās, īraque lenta tua est.

ipse Menoetiadēs tum cum trādēbar in aurem

“quid flēs? hīc parvō tempore” dīxit “eris.”

nec repetīsse parum; pugnās nē reddar, Achillē.

ī nunc et cupidī nōmen amantis habē.

vēnērunt ad tē Telamōne et Amyntore nātī —

ille gradū propior sanguinis, ille comes —

Lāertāque satus, per quōs comitāta redīrem;

auxērunt blandā grandia dōna prece:

vīgintī fulvōs operōsō ex aere lebētās

et tripodas septem pondere et arte parēs;

addita sunt illīs aurī bis quīnque talenta,

bis sex assuētī vincere semper equī,

quodque supervacuum est, fōrmā praestante puellae

Lesbides, ēversā corpora capta domō,

cumque tot hīs — sed nōn opus est tibi coniuge — coniūnx

ex Agamemnoniīs ūna puella tribus.

sī tibi ab Atrīdē pretiō redimenda fuissem,

quae dare dēbuerās, accipere illa negās.

quā meruī culpā fierī tibi vīlis, Achillē?

quō levis ā nōbīs tam cito fūgit amor?

an miserōs trīstis fortūna tenāciter urget,

nec venit inceptīs mollior hōra malīs?

dīruta Mārte tuō Lyrnēsia moenia vīdī,

et fueram patriae pars ego magna meae;

vīdī cōnsortēs pariter generisque necisque

trēs cecidisse, quibus quae mihi māter erat;

vīdī, quantus erat, fūsum tellūre cruenta

pectora iactantem sanguinolenta virum.

tot tamen āmissīs tē compēnsāvimus ūnum;

tū dominus, tū vir, tū mihi frāter erās.

tū mihi, iūrātus per nūmina mātris aquōsae,

ūtile dīcēbās ipse fuisse capī —

scīlicet ut, quamvīs veniam dōtāta, repellās

et mēcum fugiās quae tibi dantur opēs.

quīn etiam fāma est, cum crāstina fulserit Ēos,

tē dare nūbiferīs lintea velle Notīs;

quod scelus ut pavidās miserae mihi contigit aurēs,

sanguinis atque animī pectus ināne fuit.

ībis et — ō miseram! — cui mē, violente, relinquis?

quis mihi dēsertae mīte levāmen erit?

dēvorer ante, precor, subitō tellūris hiātū

aut rutilō missī fulminis igne cremer,

quam sine mē Phthīīs cānēscant aequora rēmīs,

et videam puppēs īre relicta tuās!

sī tibi iam reditusque placent patriīque Penātēs,

nōn ego sum classī sarcina magna tuae.

victōrem captīva sequar, nōn nūpta marītum;

est mihi quae lānās molliat apta manus.

inter Achaeiadas longē pulcherrima mātrēs

in thalamōs coniūnx ībit, eatque, tuōs,

digna nurus socerō, Iovis Aegīnaeque nepōte,

cuique senex Nēreus prōsocer esse velit.

nōs humilēs famulaeque tuae data pēnsa trahēmus,

et minuent plēnās stāmina nostra colos.

exagitet nē mē tantum tua, dēprecor, uxor,

quae mihi nescioquō nōn erit aequa modō,

nēve meōs cōram scindī patiāre capillōs

et leviter dīcās: “haec quoque nostra fuit.”

vel patiāre licet, dum nē contempta relinquar;

hic mihi vae miserae concutit ossa metus.

quid tamen exspectās? Agamemnona paenitet īrae,

et iacet ante tuōs Graecia maesta pedēs.

vince animōs īramque tuam, quī cētera vincis.

quid lacerat Danaās impiger Hector opēs?

arma cape, Aeacidē, sed mē tamen ante receptā,

et preme turbātōs Mārte favente virōs.

propter mē mōta est, propter mē dēsinat īra,

simque ego trīstitiae causa modusque tuae.

nec tibi turpe putā precibus succumbere nostrīs;

coniugis Oenīdēs versus in arma prece est.

rēs audīta mihī, nōta est tibi. frātribus orba

dēvōvit nātī spemque caputque parēns.

bellum erat; ille ferōx positīs sēcessit ab armīs

et patriae rigidā mente negāvit opem.

sōla virum coniūnx flexit. fēlīcior illa;

at mea prō nūllō pondere verba cadunt.

nec tamen indignor nec mē prō coniuge gessī

saepius in dominī serva vocāta torum.

mē quaedam, meminī, dominam captīva vocābat:

“servitiō” dīxī “nōminis addis onus.”

per tamen ossa virī subitō male tēcta sepulcrō,

semper iūdiciīs ossa verenda meīs;

perque trium fortēs animās, mea nūmina, frātrum,

quī bene prō patriā cum patriāque iacent;

perque tuum nostrumque caput, quae iūnximus ūnā,

perque tuōs ēnsēs, cognita tēla meīs,

nūlla Mycēnaeum sociāsse cubīlia mēcum

iūrō; fallentem dēseruisse velīs!

sī tibi nunc dīcam, fortissime, “tū quoque iūrā

nūlla tibī sine mē gaudia capta,” negēs.

at Danaī maerēre putant — tibi plēctra moventur,

tē tenet in tepidō mollis amīca sinū.

sī quisquam quaerit quārē pugnāre recūsēs?

pugna nocet, citharae vōxque Venusque iuvant.

tūtius est iacuisse torō, tenuisse puellam,

Thrēiciam digitīs increpuisse lyram,

quam manibus clipeōs et acūtae cuspidis hastam,

et galeam pressā sustinuisse comā.

sed tibi prō tūtīs īnsignia facta placēbant,

partaque bellandō glōria dulcis erat.

an tantum dum mē caperēs, fera bella probābās,

cumque meā patriā laus tua victa iacet?

dī melius! validōque, precor, vibrāta lacertō

trānseat Hectoreum Pēlias hasta latus!

mittite mē, Danaī! dominum lēgāta rogābō

multaque mandātīs ōscula mixta feram.

plūs ego quam Phoenīx, plūs quam fācundus Ulixēs,

plūs ego quam Teucrī, crēdite, frāter agam.

est aliquid collum solitīs tetigisse lacertīs,

praesentisque oculōs admonuisse suī.

sīs licet immītis mātrisque ferōcior undīs,

ut taceam, lacrimīs comminuēre meīs.

nunc quoque — sīc omnēs Pēleus pater impleat annōs,

sīc eat auspiciīs Pyrrhus ad arma tuīs —

respice sollicitam Brīsēida, fortis Achillē,

nec miseram lentā ferreus ūre morā.

aut, sī versus amor tuus est in taedia nostrī,

quam sine tē cōgis vīvere, cōge morī.

utque facis, cōgēs. abiit corpusque colorque;

sustinet hoc animae spēs tamen ūna tuī.

quā sī dēstituor, repetam frātrēsque virumque,

nec tibi magnificum fēmina iussa morī.

cūr autem iubeās? strictō pete corpora ferrō;

est mihi quī fossō pectore sanguis eat.

mē petat ille tuus, quī, sī dea passa fuisset,

ēnsis in Atrīdae pectus itūrus erat.

āh, potius servēs nostram, tua mūnera, vītam!

quod dederās hostī victor, amīca rogō.

perdere quōs melius possīs Neptūnia praebent

Pergama; māteriam caedis ab hoste pete.

mē modo, sīve parās impellere rēmige classem,

sīve manēs, dominī iūre venīre iubē.

4   Phaedra to Hippolytus

quam nisi tū dederis caritūra est ipsa salūtem

mittit Amāzoniō Cressa puella virō.

perlege, quodcumque est — quid epistula lēcta nocēbit?

tē quoque in hāc aliquid quod iuvet esse potest;

hīs arcāna notīs terrā pelagōque feruntur.

īnspicit acceptās hostis ab hoste notās.

ter tēcum cōnāta loquī ter inūtilis haesit

lingua, ter in prīmō restitit ōre sonus.

quā licet et sequitur, pudor est miscendus amōrī;

dīcere quae puduit scrībere iussit amor.

quicquid Amor iussit, nōn est contemnere tūtum;

rēgnat et in dominōs iūs habet ille deōs.

ille mihī prīmō dubitantī scrībere dīxit:

“scrībe; dabit victās ferreus ille manūs.”

adsit et, ut nostrās avidō fovet igne medullās,

fīgat sīc animōs in mea vōta tuōs.

nōn ego nēquitiā sociālia foedera rumpam;

fāma — velim quaerās — crīmine nostra vacat.

vēnit amor gravius, quō sērius; ūrimur intus,

ūrimur, et caecum pectora vulnus habent.

scīlicet ut tenerōs laedunt iuga prīma iuvencōs

frēnaque vix patitur dē grege captus equus,

sīc male vixque subit prīmōs rude pectus amōrēs,

sarcinaque haec animō nōn sedet apta meō.

ars fit, ubi ā tenerīs crīmen condiscitur annīs;

cui venit exāctō tempore peius amat.

tū nova servātae capiēs lībāmina fāmae

et pariter nostrum fīet uterque nocēns.

est aliquid plēnīs pōmāria carpere rāmīs

et tenuī prīmam dēligere ungue rosam.

sī tamen ille prior, quō mē sine crīmine gessī,

candor ab īnsolitā lābe notandus erat,

at bene successit, dignō quod adūrimur ignī;

peius adulteriō turpis adulter obest.

sī mihi concēdat Iūnō frātremque virumque,

Hippolytum videor praepositūra Iovī.

iam quoque — vix crēdēs — ignōtās mittor in artēs:

est mihi per saevās impetus īre ferās.

iam mihi prīma dea est arcū praesignis aduncō

Dēlia; iūdicium subsequor ipsa tuum.

in nemus īre libet pressīsque in rētia cervīs

hortārī celerēs per iuga summa canēs

aut tremulum excussō iaculum vibrāre lacertō

aut in grāmineā pōnere corpus humō.

saepe iuvat versāre levēs in pulvere currūs

torquentem frēnīs ōra fugācis equī;

nunc feror ut Bacchī furiīs Elelēides āctae

quaeque sub Īdaeō tympana colle movent,

aut quās sēmideae Dryades Faunīque bicornēs

nūmine contāctās attonuēre suō.

namque mihī referunt, cum sē furor ille remīsit,

omnia; mē tacitam cōnscius ūrit amor.

forsitan hunc generis fātō reddāmus amōrem,

et Venus ex tōtā gente tribūta petat.

Iuppiter Eurōpēn — prīma est ea gentis orīgō —

dīlēxit, taurō dissimulante deum.

Pāsiphaē māter, dēceptō subdita taurō,

ēnīxa est uterō crīmen onusque suō.

perfidus Aegīdēs, dūcentia fīla secūtus,

curva meae fūgit tēcta sorōris ope.

ēn ego nunc, nē forte parum Mīnōia crēdar,

in sociās lēgēs ultima gentis eō.

hoc quoque fātāle est: placuit domus ūna duābus;

mē tua fōrma capit, capta parente soror.

Thēsīdēs Thēseusque duās rapuēre sorōrēs;

pōnite dē nostrā bīna tropaea domō.

tempore quō nōbīs inita est Cereālis Eleusīn,

Gnōsia mē vellem dētinuisset humus!

tunc mihi praecipuē, nec nōn tamen ante, placēbās;

ācer in extrēmīs ossibus haesit amor.

candida vestis erat, praecīnctī flōre capillī,

flāva verēcundus tīnxerat ōra rubor;

quemque vocant aliae vultum rigidumque trucemque

prō rigidō Phaedrā iūdice fortis erat.

sint procul ā nōbīs iuvenēs ut fēmina cōmptī;

fīne colī modicō fōrma virīlis amat.

tē tuus iste rigor positīque sine arte capillī

et levis ēgregiō pulvis in ōre decet.

sīve ferōcis equī luctantia colla recurvās,

exiguō flexōs mīror in orbe pedēs;

seu lentum validō torquēs hastīle lacertō,

ōra ferōx in sē versa lacertus habet,

sīve tenēs lātō vēnābula cornea ferrō;

dēnique nostra iuvat lūmina quicquid agis.

tū modo dūritiam silvīs dēpōne iugōsīs;

nōn sum mīlitiā digna perīre tuā.

quid iuvat incīnctae studia exercēre Diānae

et Venerī numerōs ēripuisse suōs?

quod caret alternā requiē dūrābile nōn est;

haec reparat vīrēs fessaque membra novat.

arcus — et arma tuae tibi sunt imitanda Diānae —

sī numquam cessēs tendere, mollis erit.

clārus erat silvīs Cephalus, multaeque per herbās

conciderant illō percutiente ferae,

nec tamen Aurōrae male sē praebēbat amandum.

ībat ad hunc sapiēns ā sene dīva virō.

saepe sub īlicibus Venerem Cinyrāque creātum

sustinuit positōs quaelibet herba duōs.

ārsit et Oenīdēs in Maenaliā | Atalantā;

illa ferae spolium pignus amōris habet.

nōs quoque quam prīmum turbā numerēmur in istā.

sī Venerem tollās, rūstica silva tua est.

ipsa comes veniam; nec mē latebrōsa movēbunt

saxa neque oblīquō dente timendus aper.

aequora bīna suīs oppugnant flūctibus isthmon,

et tenuis tellūs audit utrumque mare;

hīc tēcum Troezēna colam, Pitthēia rēgna;

iam nunc est patriā cārior illa meā.

tempore abest, aberitque diū, Neptūnius hērōs;

illum Pīrithoī dētinet ōra suī.

praeposuit Thēseus, nisi sī manifēsta negāmus,

Pīrithoum Phaedrae Pīrithoumque tibi.

sōla nec haec ad nōs iniūria vēnit ab illō;

in magnīs laesī rēbus uterque sumus.

ossa meī frātris clāvā perfrācta trinōdī

sparsit humī; soror est praeda relicta ferīs.

prīma secūrigerās inter virtūte puellās

tē peperit, nātī digna vigōre parēns:

sī quaerās ubi sit — Thēseus latus ēnse perēgit,

nec tantō māter pignore tūta fuit.

at nē nūpta quidem taedāque accepta iugālī —

cūr, nisi nē caperēs rēgna paterna nothus?

addidit et frātrēs ex mē tibi, quōs tamen omnēs

nōn ego tollendī causa, sed ille fuit.

ō | utinam nocitūra tibī, pulcherrime rērum,

in mediō nīsū vīscera rupta forent!

ī nunc, sīc meritī lectum reverēre parentis,

quem fugit et factīs abdicat ipse suīs.

nec quia prīvignō videar coitūra novercā,

terruerint animōs nōmina vāna tuōs.

ista vetus pietās, aevō moritūra futūrō,

rūstica Sāturnō rēgna tenente fuit.

Iuppiter esse pium statuit quodcumque iuvāret,

et fās omne facit frātre marīta soror.

illa coit firmā generis iūnctūra catēnā,

imposuit nōdōs cui Venus ipsa suōs.

nec labor est cēlāre, licet peccēmus, amōrem:

cognātō poterit nōmine culpa tegī.

vīderit amplexūs aliquis: laudābimur ambō,

dīcar prīvignō fīda noverca meō.

nōn tibi per tenebrās dūrī reseranda marītī

iānua, nōn custōs dēcipiendus erit.

ut tenuit domus ūna duōs, domus ūna tenēbit;

ōscula aperta dabās, ōscula aperta dabis.

tūtus eris mēcum laudemque merēbere culpā,

tū licet in lectō cōnspiciāre meō.

tolle morās tantum properātaque foedera iunge.

quī mihi nunc saevit, sīc tibi parcat Amor.

nōn ego dēdignor supplex humilisque precārī.

heu, ubi nunc fastūs altaque verba? iacent.

et pugnāre diū nec mē submittere culpae

certa fuī — certī sī quid habēret amor.

victa precor genibusque tuīs rēgālia tendō

bracchia. quid deceat nōn videt ūllus amāns.

dēpuduī, profugusque pudor sua signa relīquit.

dā veniam fassae dūraque corda domā.

quod mihi sit genitor quī possidet aequora Mīnōs,

quod veniant proavī fulmina torta manū,

quod sit avus radiīs frontem vāllātus acūtīs,

purpureō tepidum quī movet axe diem —

nōbilitās sub amōre iacet. miserēre priōrum

et, mihi sī nōn vīs parcere, parce meīs.

est mihi dōtālis tellūs, Iovis īnsula, Crētē;

serviat Hippolytō rēgia tōta meō!

flecte, ferōx, animōs. potuit corrumpere taurum

māter: eris taurō saevior ipse trucī?

per Venerem, parcās, ōrō, quae plūrima mēcum est.

sīc numquam quae tē spernere possit amēs;

sīc tibi sēcrētīs agilis dea saltibus adsit,

silvaque perdendās praebeat alta ferās;

sīc faveant Satyrī montānaque nūmina Pānes,

et cadat adversā cuspide fossus aper;

sīc tibi dent Nymphae, quamvīs ōdisse puellās

dīceris, ārentem quae levet unda sitim.

addimus hīs precibus lacrimās quoque; verba precantis

quī legis, et lacrimās finge vidēre meās!

5   Oenone to Paris

perlegis? an coniūnx prohibet nova? perlege: nōn est

ista Mycēnaeā littera facta manū.

Pēgasis Oenōnē, Phrygiīs celeberrima silvīs,

laesa queror dē tē, sī sinis ipse, meō.

quis deus opposuit nostrīs sua nūmina vōtīs?

nē tua permaneam, quod mihi crīmen obest?

lēniter ex meritō quicquid patiāre ferendum est;

quae venit indignō poena, dolenda venit.

nōndum tantus erās, cum tē contenta marītō

ēdita dē magnō flūmine nympha fuī.

quī nunc Prīamidēs — absit reverentia vērō —

servus erās; servō nūbere nympha tulī.

saepe gregēs inter requiēvimus arbore tēctī,

mixtaque cum foliīs praebuit herba torum;

saepe super strāmen faenōque iacentibus altō

dēfēnsa est humilī cāna pruīna casā.

quis tibi mōnstrābat saltūs vēnātibus aptōs

et tegeret catulōs quā fera rūpe suōs?

rētia saepe comes maculīs distīncta tetendī,

saepe citōs ēgī per iuga longa canēs.

incīsae servant ā tē mea nōmina fāgī

et legor Oenōnē falce notāta tuā;

et quantum truncī, tantum mea nōmina crēscunt;

crēscite et in titulōs surgite rēcta meōs.

pōpule, vīve, precor, quae cōnsita margine rīpae

hoc in rūgōsō cortice carmen habēs:

cum Paris Oenōnē poterit spīrāre relictā,

ad fontem Xanthī versa recurret aqua.

Xanthe, retrō properā, versaeque recurrite lymphae:

sustinet Oenōnēn dēseruisse Paris.

illa diēs fātum miserae mihi dīxit, ab illā

pessima mūtātī coepit amōris hiems,

quā Venus et Iūnō sūmptīsque decentior armīs

vēnit in arbitrium nūda Minerva tuum.

attonitī micuēre sinūs, gelidusque cucurrit,

ut mihi narrāstī, dūra per ossa tremor.

cōnsuluī — neque enim modicē terrēbar — anūsque

longaevōsque senēs: cōnstitit esse nefās.

caesa abiēs, sectaeque trabēs, et classe parātā

caerula cērātās accipit unda ratēs.

flēstī discēdēns: hoc saltim parce negāre.

[praeteritō magis est iste pudendus amor;

et flēstī et nostrōs vīdistī flentis ocellōs.]

miscuimus lacrimās maestus uterque suās;

nōn sīc appositīs vincītur vītibus ulmus,

ut tua sunt collō bracchia nexa meō.

āh quotiēns, cum tē ventō quererēre tenērī,

rīsērunt comitēs: ille secundus erat.

ōscula dīmissae quotiēns repetīta dedistī;

quam vix sustinuit dīcere lingua “valē”!

aura levis rigidō pendentia lintea mālō

suscitat, et rēmīs ēruta cānet aqua.

prōsequor īnfēlīx oculīs abeuntia vēla

quā licet, et lacrimīs ūmet harēna meīs,

utque celer veniās, viridēs Nērēidas ōrō —

scīlicet ut veniās in mea damna celer.

vōtīs ergō meīs aliī reditūre redistī?

ei mihi, prō dīrā paelice blanda fuī!

aspicit immēnsum mōlēs nātīva profundum.

mōns fuit; aequoreīs illa resistit aquīs.

hinc ego vēla tuae cognōvī prīma carīnae

et mihi per flūctūs impetus īre fuit.

dum moror, in summā fulsit mihi purpura prōrā;

pertimuī: cultus nōn erat ille tuus.

fit propior terrāsque citā ratis attigit aurā;

fēmineās vīdī corde tremente genās.

nōn satis id fuerat — quid enim furiōsa morābar? —

haerēbat gremiō turpis amīca tuō.

tunc vērō rūpīque sinūs et pectora plānxī,

et secuī madidās ungue rigente genās,

implēvīque sacram querulīs ululātibus Īdēn;

illūc hās lacrimās in mea saxa tulī.

sīc Helenē doleat dēfectaque coniuge plōret,

quaeque prior nōbīs intulit, ipsa ferat.

nunc tibi conveniunt quae tē per aperta sequantur

aequora lēgitimōs dēstituantque virōs;

at cum pauper erās armentaque pāstor agēbās,

nūlla nisi Oenōnē pauperis uxor erat.

nōn ego mīror opēs, nec mē tua rēgia tangit

nec dē tot Priamī dīcar ut ūna nurus —

nōn tamen ut Priamus nymphae socer esse recūset,

aut Hecubae fuerim dissimulanda nurus;

dignaque sum fierī rērum mātrōna potentis:

sunt mihi quās possint scēptra decēre manūs.

nec mē, fāgineā quod tēcum fronde iacēbam,

dēspice; purpureō sum magis apta torō.

dēnique tūtus amor meus est: ibi nūlla parantur

bella, nec ultrīcēs advehit unda ratēs.

Tyndaris īnfēstīs fugitīva reposcitur armīs;

hāc venit in thalamōs dōte superba tuōs.

quae sī sit Danaīs reddenda, vel Hectora frātrem

vel cum Dēiphobō Pōlydamanta rogā;

quid gravis Antēnor, Priamus quid suādeat ipse,

cōnsule, quīs aetās longa magistra fuit.

turpe rudīmentum patriae praepōnere raptam.

causa pudenda tua est; iūsta vir arma movet.

nec tibi, sī sapiās, fīdam prōmitte Lacaenam,

quae sit in amplexūs tam cito versa tuōs.

ut minor Atrīdēs temerātī foedera lectī

clāmat et externō laesus amōre dolet,

tū quoque clāmābis. nūllā reparābilis arte

laesa pudīcitia est; dēperit illa semel.

ārdet amōre tuī? sīc et Menelāon amāvit.

nunc iacet in viduō crēdulus ille torō.

fēlīx Andromachē, certō bene nūpta marītō!

uxor ad exemplum frātris habenda fuī;

tū levior foliīs, tum cum sine pondere sūcī

mōbilibus ventīs ārida facta volant,

et minus est in tē quam summā pondus aristā,

quae levis assiduīs sōlibus usta riget.

hoc tua — nam recolō — quondam germāna canēbat,

sīc mihi diffūsīs vāticināta comīs:

“quid facis, Oenōnē? quid harēnae sēmina mandās?

nōn prōfectūrīs lītora būbus arās.

Graia iuvenca venit, quae tē patriamque domumque

perdat, iō prohibē, Graia iuvenca venit!

dum licet, obscēnam pontō dēmergite puppim!

heu, quantum Phrygiī sanguinis illa vehit!”

vōx erat in cursū: famulae rapuēre furentem.

at mihi flāventēs dēriguēre comae.

āh, nimium miserae vātēs mihi vēra fuistī:

possidet, ēn, saltūs illa iuvenca meōs!

sit faciē quamvīs īnsignis, adultera certē est;

dēseruit sociōs hospite capta deōs.

illam dē patriā Thēseus — nisi nōmine fallor —

nescioquis Thēseus abstulit ante suā.

ā iuvene et cupidō crēdātur reddita virgō?

unde hoc compererim tam bene quaeris? amō.

vim licet appellēs et culpam nōmine vēles:

quae totiēns rapta est, praebuit ipsa rapī.

at manet Oenōnē fallentī casta marītō;

et poterās fallī lēgibus ipse tuīs.

mē Satyrī celerēs — silvīs ego tēcta latēbam —

quaesiērunt rapidō, turba proterva, pede

cornigerumque caput pīnū praecīnctus acūtā

Faunus in immēnsīs, quā tumet Īda, iugīs.

mē fidē cōnspicuus Trōiae mūnītor amāvit;

ille meae spolium virginitātis habet.

id quoque luctandō: rūpī tamen ungue capillōs,

ōraque sunt digitīs aspera facta meīs.

nec pretium stuprī gemmās aurumque poposcī;

turpiter ingenuum mūnera corpus emunt.

ipse ratus dignam medicās mihi trādidit artēs

admīsitque meās ad sua dōna manūs.

quaecumque herba potēns ad opem rādīxque medentī

ūtilis in tōtō nāscitur orbe mea est.

mē miseram, quod amor nōn est medicābilis herbīs!

dēficior prūdēns artis ab arte meā.

[ipse repertor opis vaccās pāvisse Pheraeās

fertur, et ē nostrō saucius igne fuit.]

quod nec grāminibus tellūs fēcunda creandīs

nec deus auxilium tū mihi ferre potes.

et potes, et meruī; dignae miserēre puellae.

nōn ego cum Danaīs arma cruenta ferō,

sed tua sum tēcumque fuī puerīlibus annīs

et tua quod superest temporis esse precor.

6   Hypsipyle to Jason

[Lemnias Hypsipylē, Bacchī genus, Aesone nātō

dīcit, et in verbīs pars quota mentis erat!]

lītora Thessaliae reducī tetigisse carīnā

dīceris aurātae vellere dīves ovis.

grātulor incolumī, quantum sinis; hoc tamen ipsum

dēbueram scrīptō certior esse tuō.

nam nē pacta tibi praeter mea rēgna redīrēs,

cum cuperēs, ventōs nōn habuisse potes:

quamlibet adversō signātur epistula ventō.

Hypsipylē missā digna salūte fuī.

cūr mihi fāma prior dē tē quam littera vēnit

īsse sacrōs Mārtī sub iuga panda bovēs,

sēminibus iactīs segetēs adolēsse virōrum

inque necem dextrā nōn eguisse tuā,

pervigilem spolium pecudis servāsse dracōnem,

rapta tamen fortī vellera fulva manū?

ō | ego, sī possem timidē crēdentibus ista

“ipse mihi scrīpsit” dīcere, quanta forem!

quid queror officium lentī cessāsse marītī?

obsequium, maneō sī tua, grande tulī!

barbara narrātur vēnisse venēfica tēcum,

in mihi prōmissī parte recepta torī.

crēdula rēs amor est; utinam temerāria dīcar

crīminibus falsīs īnsimulāsse virum!

nūper ab Haemoniīs hospes mihi Thessalus ōrīs

vēnit et, ut tāctum vix bene līmen erat,

“Aesonidēs” dīxī “quid agit meus?” ille pudōre

haesit in oppositā lūmina fīxus humō.

prōtinus exsiluī tunicīsque ā pectore ruptīs

“vīvit? an” exclāmō “mē quoque fāta vocant?”

“vīvit” ait timidus; timidum iūrāre coēgī:

vix mihi teste deō crēdita vīta tua est.

ut rediit animus, tua facta requīrere coepī.

narrat aēnipedēs Mārtis arāsse bovēs,

vīpereōs dentēs in humum prō sēmine iactōs,

et subitō nātōs arma tulisse virōs,

terrigenās populōs cīvīlī Mārte perēmptōs

implēsse aetātis fāta diurna suae.

[dēvictus serpēns. iterum sī vīvat Iāsōn

quaerimus; alternant spēsque timorque vicēs.]

singula dum narrat, studiō cursūque loquendī

dētegit ingeniō vulnera nostra suō.

heu, | ubi pacta fidēs? ubi cōnūbǐālia iūra

faxque sub ārsūrōs dignior īre rogōs?

nōn ego sum fūrtō tibi cognita; prōnuba Iūnō

adfuit et sertīs tempora vīnctus Hymen.

at mihi nec Iūnō, nec Hymen, sed trīstis Erīnys

praetulit īnfaustās sanguinolenta facēs.

quid mihi cum Minyīs, quid cum Trītōnide pīnū?

quid tibi cum patriā, nāvita Tīphy, meā?

nōn erat hīc ariēs villō spectābilis aure͜ō,

nec senis Aeētae rēgia Lemnos erat.

certa fuī prīmō — sed mē mala fāta trahēbant —

hospita fēmineā pellere castra manū;

Lemniadēsque virōs, nimium quoque, vincere nōrunt.

mīlite tam fortī fāma tuenda fuit.

urbe virum viduā tēctōque animōque recēpī.

hīc tibi bisque aestās bisque cucurrit hiems.

tertia messis erat, cum tū dare vēla coāctus

implēstī lacrimīs tālia verba suīs:

“abstrahor, Hypsipylē, sed dent modo fāta recursūs,

vir tuus hinc abeō, vir tibi semper erō.

quod tamen ē nōbīs gravidā cēlātur in alvō

vīvat, et eiusdem sīmus uterque parēns.”

hāctenus, et lacrimīs in falsa cadentibus ōra

cētera tē meminī nōn potuisse loquī.

ultimus ē sociīs sacram cōnscendis in Argō.

illa volat, ventus concava vēla tenet,

caerula prōpulsae subdūcitur unda carīnae;

terra tibī, nōbīs aspiciuntur aquae.

in latus omne patēns turris circumspicit undās:

hūc feror, et lacrimīs ōsque sinūsque madent;

per lacrimās spectō, cupidaeque faventia mentī

longius assuētō lūmina nostra vident.

adde precēs castās immixtaque vōta timōrī

nunc quoque tē salvō persoluenda mihi.

vōta ego persolvam? vōtīs Mēdēa fruētur.

cor dolet, atque īrā mixtus abundat amor.

dōna feram templīs, vīvum quod Iāsona perdō?

hostia prō damnīs concidat icta meīs?

nōn equidem sēcūra fuī semperque verēbar

nē pater Argolicā sūmeret urbe nurum.

Argolidas timuī: nocuit mihi barbara paelex.

nōn exspectātā vulnus ab hoste tulī.

nec faciē meritīsque placet, sed carmina nōvit

dīraque cantātā pābula falce metit.

illa reluctantem cursū dēdūcere lūnam

nītitur et tenebrīs abdere sōlis equōs;

illa refrēnat aquās oblīquaque flūmina sistit;

illa locō silvās vīvaque saxa movet.

per tumulōs errat passīs discīncta capillīs

certaque dē tepidīs colligit ossa rogīs.

dēvovet absentēs simulācraque cērea fīgit

et miserum tenuēs in iecur urget acūs

et quae nescierim melius. male quaeritur herbīs

mōribus et fōrmā conciliandus amor.

hanc potes amplectī thalamōque relictus in ūnō

impavidus somnō nocte silente fruī?

scīlicet ut taurōs, ita tē iuga ferre coēgit

quāque ferōs anguēs, tē quoque mulcet ope.

adde quod ascrībī factīs procerumque tuīsque

sē iubet et titulō coniugis uxor obest.

atque aliquis Peliae dē partibus ācta venēnīs

imputat et populum quī sibi crēdat habet:

“nōn haec Aesonidēs, sed Phāsias Aeētīnē

aurea Phrixēae terga revellit ovis.”

nōn probat Alcimedē māter tua — cōnsule mātrem —

nōn pater, ā gelidō cui venit axe nurus.

illa sibi Tanaī Scythiaeque palūdibus ūdae

quaerat et ā patriā Phāsidos ūsque virum.

mōbilis Aesonidē vērnāque incertior aurā,

cūr tua pollicitī pondere verba carent?

vir meus hinc ierās: cūr nōn meus inde redistī?

sim reducis coniūnx, sīcut euntis eram.

sī tē nōbilitās generōsaque nōmina tangunt,

ēn ego Mīnōō nāta Thoante feror;

Bacchus avus; Bacchī coniūnx redimīta corōnā

praeradiat stēllīs signa minōra suīs.

dōs tibi Lemnos erit, terra ingeniōsa colentī;

mē quoque dōtālēs inter habēre potes.

nunc etiam peperī; grātāre ambōbus, Iāsōn!

dulce mihī gravidae fēcerat auctor onus.

fēlīx in numerō quoque sum prōlemque gemellam,

pignora Lūcīnā bīna favente dedī.

sī quaeris cui sint similēs, cognōsceris illīs.

fallere nōn nōrunt; cētera patris habent.

lēgātōs quōs paene dedī prō mātre ferendōs,

sed tenuit coeptās saeva noverca viās.

Mēdēam timuī: plūs est Mēdēa novercā;

Mēdēae faciunt ad scelus omne manūs.

spargere quae frātris potuit lacerāta per agrōs

corpora, pignoribus parceret illa meīs?

hanc tamen, ō dēmēns Colchīsque ablāte venēnīs,

dīceris Hypsipylēs praeposuisse torō.

turpiter illa virum cognōvit adultera virgō;

mē tibi tēque mihī taeda pudīca dedit.

prōdidit illa patrem; rapuī dē clāde Thoanta.

dēseruit Colchōs; mē mea Lemnos habet.

quid rēfert, scelerāta piam sī vincit et ipsō

crīmine dōtāta est ēmeruitque virum?

[Lemniadum facinus culpō, nōn mīror, Iāsōn;

quamlibet irātīs ipse dat arma dolor.]

dīc age, sī ventīs, ut oportuit, āctus inīquīs

intrāssēs portūs tūque comesque meōs,

obviaque exīssem fētū comitante gemellō —

hīscere nempe tibī terra roganda fuit —

quō vultū nātōs, quō mē, scelerāte, vidērēs?

perfidiae pretiō quā nece dignus erās?

ipse quidem per mē tūtus sospesque fuissēs —

nōn quia tū dignus, sed quia mītis ego.

paelicis ipsa meōs implēssem sanguine vultūs,

quōsque venēficiīs abstulit illa suīs.

Mēdēae Mēdēa forem. quodsī quid ab altō

iūstus adest vōtīs Iuppiter ille meīs,

quod gemit Hypsipylē, lectī quoque subnuba nostrī

maereat et lēgēs sentiat ipsa suās;

utque ego dēstituor coniūnx māterque duōrum,

cum totidem nātīs orba sit illa virō.

nec male parta diū teneat peiusque relinquat:

exulet et tōtō quaerat in orbe fugam.

quam frātrī germāna fuit miserōque parentī

fīlia, tam nātīs, tam sit acerba virō.

cum mare, cum terrās cōnsūmpserit, āera temptet;

erret inops, exspēs, caede cruenta suā.

haec ego coniugiō fraudāta Thoantias ōrō.

vīvite, dēvōtō nūptaque virque torō.

7   Dido to Aeneas

[accipe, Dardanidē, moritūrae carmen Elissae;

quae legis ā nōbīs ultima verba legis.]

sīc, ubi fāta vocant, ūdīs abiectus in herbīs

ad vada Maeandrī concinit albus olor.

nec quia tē nostrā spērem prece posse movērī,

alloquor: adversō mōvimus ista deō,

sed merita et fāmam corpusque animumque pudīcum

cum male perdiderim, perdere verba leve est.

certus es īre tamen miseramque relinquere Dīdō,

atque īdem ventī vēla fidemque ferent?

certus es, Aenēā, cum foedere solvere nāvēs,

quaeque ubi sint nescīs, Ītala rēgna sequī?

nec nova Carthāgō, nec tē crēscentia tangunt

moenia nec scēptrō trādita summa tuō?

facta fugis, facienda petis; quaerenda per orbem

altera, quaesīta est altera terra tibi.

ut terram inveniās, quis eam tibi trādet habendam?

quis sua nōn nōtīs arva tenenda dabit?

scīlicet alter amor tibi restat et altera Dīdō,

quamque iterum fallās altera danda fidēs.

quandō erit ut condās īnstar Carthāginis urbem

et videās populōs altus ab arce tuōs?

omnia ut ēveniant, nec tē tua vōta morentur,

unde tibī, quae tē sīc amet, uxor erit?

ūror, ut inductō cērātae sulpure taedae,

ut pia fūmōsīs addita tūra focīs.

Aenēās oculīs semper vigilantis inhaeret;

Aenēān animō noxque quiēsque refert.

ille quidem male grātus et ad mea mūnera surdus,

et quō, sī nōn sim stulta, carēre velim;

nōn tamen Aenēān, quamvīs male cōgitat, ōdī,

sed queror īnfīdum questaque peius amō.

parce, Venus, nuruī; dūrumque amplectere frātrem,

frāter Amor, castrīs mīlitet ille tuīs.

†aut ego quae† coepī, neque enim dēdignor, amāre,

māteriam cūrae praebeat ille meae.

fallor, et ista mihī falsae iactātur imāgō;

mātris ab ingeniō dissīdet ille suae.

tē lapis et montēs innātaque rūpibus altīs

rōbora, tē saevae prōgenuēre ferae,

aut mare, quāle vidēs agitārī nunc quoque ventīs,

quā tamen adversīs flūctibus īre parās.

quō fugis? obstat hiems; hiemis mihi grātia prōsit.

aspice ut ēversās concitet Eurus aquās.

quod tibi mālueram, sine mē dēbēre procellīs;

iūstior est animō ventus et unda tuō.

nōn ego sum tantī — numquid cēnsēris inīquē? —

ut pereās, dum mē per freta longa fugis.

exercēs pretiōsa odia et cōnstantia magnō,

sī, dum mē careās, est tibi vīle morī.

iam ventī pōnent, strātāque aequāliter undā

caeruleīs Trītōn per mare curret equīs.

tū quoque cum ventīs utinam mūtābilis essēs!

et nisi dūritiā rōbora vincis, eris.

quid, quasi nescīrēs, īnsāna quid aequora possint,

expertae totiēns tam male crēdis aquae?

ut, pelagō suādente viam, retinācula solvās,

multa tamen lātus trīstia pontus habet.

nec violāsse fidem temptantibus aequora prōdest;

perfidiae poenās exigit ille locus,

praecipuē cum laesus amor, quia māter Amōrum

nūda Cythēriacīs ēdita fertur aquīs.

perdita nē perdam, timeō, noceamve nocentī,

neu bibat aequoreās naufragus hostis aquās.

vīve, precor. sīc tē melius quam fūnere perdam.

tū potius lētī causa ferēre meī.

finge, age, tē rapidō — nūllum sit in ōmine pondus —

turbine dēprēndī: quid tibi mentis erit?

prōtinus occurrent falsae periūria linguae,

et Phrygiā Dīdō fraude coācta morī;

coniugis ante oculōs dēceptae stābit imāgō

trīstis et effūsīs sanguinolenta comīs.

quid tantī est ut tum “meruī, concēdite” dīcās,

quaeque cadent, in tē fulmina missa putēs?

dā breve saevitiae spatium pelagīque tuaeque;

grande morae pretium tūta futūra via est.

haec minus ut cūrēs, puerō parcātur Iūlō;

tē satis est titulum mortis habēre meae.

quid puer Ascanius, quid commeruēre Penātēs?

ignibus ēreptōs obruet unda deōs?

sed neque fers tēcum, nec, quae mihi, perfide, iactās,

pressērunt umerōs sacra paterque tuōs.

omnia mentīris, neque enim tua fallere lingua

incipit ā nōbīs, prīmaque plector ego.

sī quaerās ubi sit fōrmōsī māter Iūlī,

occidit ā dūrō sōla relicta virō.

haec mihi narrārās, et mē mōvēre. merentem

ūre; minor culpā poena futūra meā est.

nec mihi mēns dubia est quīn tē tua nūmina damnent.

per mare, per terrās septima iactat hiems;

flūctibus ēiectum tūtā statiōne recēpī

vixque bene audītō nōmine rēgna dedī.

hīs tamen officiīs utinam contenta fuissem,

et mihi concubitūs fāma sepulta foret.

illa diēs nocuit quā nōs dēclīve sub antrum

caeruleus subitīs compulit imber aquīs.

audieram vōcem: nymphās ululāsse putāvī —

Eumenidēs fātī signa dedēre meī.

exige, laese Pudor, poenās, violātaque lectī

iūra neque ad cinerēs fāma retenta meōs

vōsque meī mānēs animaeque cinisque Sychaeī

ad quem — mē miseram! — plēna pudōris eō.

est mihi marmoreā sacrātus in aede Sychaeus;

oppositae frondēs velleraque alba tegunt.

hinc ego mē sēnsī nōtō quater ōre citārī;

ipse sonō tenuī dīxit “Elissa, venī!”

nūlla mora est, veniō, veniō tibi dēbita coniūnx;

sum tamen admissī tarda pudōre meī.

dā veniam culpae. dēcēpit idōneus auctor;

invidiam noxae dētrahit ille meae.

dīva parēns seniorque pater, pia sarcina nātī,

spem mihi mānsūrī rīte dedēre virī.

sī fuit errandum, causās habet error honestās;

adde fidem, nūllā parte pigendus erit.

dūrat in extrēmum vītaeque novissima nostrae

prōsequitur fātī quī fuit ante tenor.

occidit internās coniūnx mactātus ad ārās,

et sceleris tantī praemia frāter habet;

exul agor cinerēsque virī patriamque relinquō,

et feror in dubiās hoste sequente viās.

applicor hīs ōrīs frātrīque ēlāpsa fretōque

quod tibi dōnāvī, perfide, lītus emō.

urbem cōnstituī lātēque patentia fīxī

moenia fīnitimīs invidiōsa locīs.

bella tument, bellīs peregrīna et fēmina temptor,

vixque rudis portās urbis et arma parō.

mīlle procīs placuī, quī mē coiēre querentēs

nescioquem thalamīs praeposuisse suīs.

quid dubitās vīnctam Gaetūlō trādere Iarbae?

praebuerim scelerī bracchia nostra tuō.

est etiam frāter, cuius manus impia poscit

respergī nostrō, sparsa cruōre virī.

pōne deōs et quae tangendō sacra profānās:

nōn bene caelestēs impia dextra colit.