[ACT 1]   Thyestes

THY opāca linquēns Dītis īnfernī loca,

adsum profundō Tartarī ēmissus specū,

incertus utrās ōderim sēdēs magis:

fugiō Thyestēs īnferōs, superōs fugō.

ēn horret animus et pavor membra excutit:

videō paternōs, immŏ frāternōs larēs.

hoc est vetustum Pelopiae līmen domūs;

hinc auspicārī rēgium capitī decus

mōs est Pelasgīs, hōc sedent altī torō

quibus superbā scēptra gestantur manū,

locus hic habendae cūriae, hic epulīs locus.

libet revertī. nōnne vel trīstēs lacūs

incolere satius? nōnne custōdem Stygis

trigemina nigrīs colla iactantem iubīs

*    *    *

ubi ille celerī corpus ēvīnctus rotae

in sē refertur, ubi per adversum irritus

redeunte totiēns lūditur saxō labor,

ubi tondet āles avida fēcundum iecur,

et inter undās fervidā exustus sitī

aquās fugācēs ōre dēceptō appetit

poenās datūrus caelitum dapibus gravēs?

sed ille nostrae pars quota est culpae senex.

reputēmus omnēs quōs ob īnfandās manūs

quaesītor urnā Cnōsius versat reōs:

vincam Thyestēs sceleribus cūnctōs meīs.

ā frātre vincar, līberīs plēnus tribūs

in mē sepultīs? vīscera exēdī mea.

nec hāctenus Fortūna maculāvit patrem,

sed maius aliud ausa commissō scelus

nātae nefandōs petere concubitūs iubet.

nōn pavidus hausī dicta, suscēpī nefās.

ergō ut per omnēs līberōs īrem parēns,

coācta fātīs nāta fert uterō gravī

mē patre dignum. versa nātūra est retrō:

avō parentem — prōh nefās! — patrī virum,

nātīs nepōtēs miscuī, noctī diem.

sed sēra tandem respicit fessōs malīs

post fāta dēmum sortis incertae fidēs:

rēx ille rēgum, ductor Agamemnōn ducum,

cuius secūtae mīlle vēxillum ratēs

Īliaca vēlīs maria tēxērunt suīs,

post decima Phoebī lustra dēvictō Īliō

adest, datūrus coniugī iugulum suae.

iamiam natābit sanguine alternō domus:

ēnsēs, secūrēs, tēla, dīvīsum gravī

ictū bipennis rēgium videō caput.

iam scelera prope sunt, iam dolus, caedēs, cruor —

parantur epulae. causa nātālis tuī,

Aegisthe, vēnit. quid pudor vultūs gravat?

quid dextra dubiō trepida cōnsiliō labat?

quid ipse tēmet cōnsulis, torquēs, rogās

an deceat hoc tē? respice ad patrem: decet.

sed cūr repente noctis aestīvae vicēs

hīberna longā spatia prōdūcunt morā,

aut quid cadentēs dētinet stēllās polō?

Phoebum morāmur. redde iam mundō diem.

Ode 1

CH ō rēgnōrum magnīs fallāx

Fortūna bonīs, in praecipitī

dubiōque locās nimis excelsōs.

numquam placidam scēptra quiētem

certumve suī tenuēre diem:

alia ex aliīs cūra fatīgat

vexatque animōs nova tempestās.

nōn sīc Libycīs Syrtibus aequor

furit alternōs volvere flūctūs,

nōn Euxīnī turget ab īmīs

commōta vadīs unda nivālī

vīcīna polō,

ubi caeruleīs immūnis aquīs

lūcida versat plaustra Boōtēs,

ut praecipitēs rēgum cāsūs

Fortūna rotat.

metuī cupiunt metuīque timent,

nōn nox illīs alma recessūs

praebet tūtōs, nōn cūrārum

somnus domitor pectora solvit.

quās nōn arcēs scelus alternum

dedit in praeceps? impia quās nōn

arma fatīgant? iūra pudorque

et coniugiī sacrāta fidēs

fugiunt aulās; sequitur trīstis

sanguinolentā Bellōna manū

quaeque superbōs ūrit Erīnȳs,

nimiās semper comitāta domōs,

quās in plānum quaelibet hōra

tulit ex altō. licet arma vacent

cessentque dolī,

sīdunt ipsō pondere magna

cēditque onerī fortūna suō:

vēla secundīs īnflāta Notīs

ventōs nimium timuēre suōs;

nūbibus ipsīs īnserta caput

turris pluviō vāpulat Austrō,

dēnsāsque nemus spargēns umbrās

annōsa videt rōbora frangī;

feriunt celsōs fulmina collēs,

corpora morbīs maiōra patent,

et cum in pāstūs armenta vagōs

vīlia currant, placet in vulnus

maxima cervīx. quicquid in altum

Fortūna tulit, ruitūra levat.

modicīs rēbus longius aevum est:

fēlīx mediae quisquis turbae

sorte quiētus

aurā stringit lītora tūtā

timidusque marī crēdere cumbam

rēmō terrās propiōre legit.

[ACT 2]   Clytemestra · Nutrix

CLY quid, sēgnis anime, tūta cōnsilia expetis?

quid fluctuāris? clausa iam melior via est.

licuit pudīcōs coniugis quondam torōs

et scēptra castā vidua tūtārī fidē;

periēre mōrēs, iūs, decus, pietās, fidēs,

et, quī redīre cum perit nescit, pudor.

dā frēna et omnem prōna nēquitiam incitā:

per scelera semper sceleribus tūtum est iter.

tēcum ipsa nunc ēvolve fēmineōs dolōs,

quod ūlla coniūnx perfida atque impos suī

amōre caecō, quod novercālēs manūs

ausae, quod ārdēns impiā virgō face

Phāsiaca fugiēns rēgna Thessalicā trabe,

ferrum, venēna — vel Mycēnaeās domōs

coniūncta sociō profuge fūrtīvā rate.

quid timida loqueris fūrta et exilium et fugās?

soror ista fēcit: tē decet maius nefās.

NU rēgīna Danaum et inclutum Lēdae genus,

quid tacita versās quidve cōnsiliī impotēns

tumidō ferōcēs impetūs animō geris?

licet ipsa sileās, tōtus in vultū est dolor.

proin quicquid est, dā tempus ac spatium tibi:

quod ratiŏ nōn quit, saepe sānāvit mora.

CLY maiōra cruciant quam ut morās possim patī:

flammae medullās et cor exūrunt meum,

mixtus dolōrī subdidit stimulōs timor,

invidia pulsat pectus, hinc animum iugō

premit cupīdō turpis et vincī vetat,

et inter istās mentis obsessae facēs

fessus quidem et dēiectus et pessumdatus

pudor rebellat. flūctibus variīs agor,

ut, cum hinc profundum ventus, hinc aestus rapit,

incerta dubitat unda cui cēdat malō.

prŏinde omīsī regimen ē manibus meīs;

quōcumque mē īra, quō dolor, quō spēs feret,

hōc īre pergam; flūctibus dedimus ratem.

ubi animus errat, optimum est cāsum sequī.

NU caeca est temeritās quae petit cāsum ducem.

CLY cŭi ultima est fortūna, quis dubiam timet?

NU tūta est latetque culpa, sī pateris, tua.

CLY perlūcet omne rēgiae vitium domūs.

NU piget priōris et novum crīmen struis?

CLY rēs est profectō stulta nēquitiae modus.

NU quod metuit auget quī scelus scelere obruit.

CLY et ferrum et ignis saepe medicīnae locō est.

NU extrēma prīmō nēmŏ temptāvit locō.

CLY rapienda rēbus in malīs praeceps via est.

NU at tē reflectat coniugī nōmen sacrum.

CLY decem per annōs vidua respiciam virum?

NU meminisse dēbēs subolis ex illō tuae.

CLY equidem et iugālēs fīliae meminī facēs

et generum Achillem. praestitit mātrī fidem?

NU redēmit illa classis immōtae morās

et maria pigrō fīxa languōre impulit.

CLY pudet doletque. Tyndaris, caelī genus,

lūstrāle classī Dōricae peperī caput!

revolvit animus virginis thalamōs meae

quōs ille dignōs Pelopiā fēcit domō,

cum stetit ad ārās ōre sacrificō pater

quam nūptiālēs! horruit Calchās suae

respōnsa vōcis et recēdentēs focōs.

ō scelera semper sceleribus vincēns domus,

cruōre ventōs ēmimus, bellum nece!

sed vēla pariter mīlle fēcērunt ratēs.

nōn est solūta prōsperō classis deō;

ēiēcit Aulis impiās portū ratēs.

sīc auspicātus bella nōn melius gerit:

amōre captae captus, immōtus prece

Sminthēa tenuit spolia Phoebēī senis,

ārdōre sacrae virginis iam tum furēns.

nōn illum Achillēs flexit indomitus minīs,

nōn ille sōlus fāta quī mundī videt —

in nōs fidēlis augur, in captās levis —

nōn populus aeger et relūcentēs rogī.

inter ruentis Graeciae strāgem ultimam,

sine hoste victus, marcet ac Venerī vacat

reparatque amōrēs; nēve dēsertus foret

ā paelice umquam barbarā caelebs torus,

ablātam Achillī dīligit Lyrnēsida

nec rapere puduit ē sinū āvulsam virī.

ēn Paridis hostem! nunc novum vulnus gerēns

amōre Phrygiae vātis incēnsus furit,

et post tropaea Trōica ac versum Īlium

captae marītus remeat et Priamī gener.

accingere, anime: bella nōn levia apparās.

scelus occupandum est. pigra quem exspectās diem?

Pelopia Phrygiae scēptra dum teneant nurūs?

an tē morantur virginēs viduae domī

patrīque Orestēs similis? hōrum tē mala

ventūra moveant, turbŏ quīs rērum imminet.

quid, misera, cessās? [ēn adest nātīs tuīs

furēns noverca] per tuum, sī aliter nequit,

latus exigātur ēnsis et perimat duōs:

miscē cruōrem, perde pereundō virum.

mors misera nōn est commorī cum quō velīs.

NU rēgīna, frēnā tēmet et siste impetus

et quanta temptēs cōgitā. victor venit

Asiae ferōcis, ultor Eurōpae, trahit

captīva Pergama et diū victōs Phrygas;

hunc fraude nunc cōnāris et fūrtō aggredī?

quem nōn Achillēs ēnse violāvit ferō,

quamvīs procācem torvus armāsset manum,

nōn melior Aiāx morte dēcrētā furēns,

nōn sōla Danaīs Hector et bellō mora,

nōn tēla Paridis certa, nōn Memnōn niger,

nōn Xanthus armīs corpora immixta aggerēns

flūctusque Simoīs caede purpureōs agēns,

nōn nivea prōlēs Cycnus aequoreī deī,

nōn bellicōsō Thrēssa cum Rhēsō phalānx,

nōn picta pharetrās et secūrigerā manū

peltāta Amāzōn, hunc domī reducem parās

mactāre et ārās caede maculāre impiā?

ultrīx inultum Graecia hoc facinus feret?

equōs et arma classibusque horrēns fretum

prōpōne et altō sanguine exundāns solum

et tōta captae fāta Dardaniae domūs

regesta Danaīs! comprime affectūs trucēs

mentemque tibimet ipsa pācificā tuam.

Aegisthus · Clytemestra

AEG quod tempus animō semper ac mente horruī

adest profectō, rēbus extrēmum meīs.

quid terga vertis, anime? quid prīmō impetū

dēpōnis arma? crēde perniciem tibi

et dīra saevōs fāta mōlīrī deōs;

oppōne cūnctīs vīle suppliciīs caput,

ferrumque et ignēs pectore adversō excipe,

Aegisthe. nōn est poena sīc nātō morī.

tū nōs perīclī socia, tū, Lēdā sata,

comitāre tantum, sanguinem reddet tibi

ignāvus iste ductor ac fortis pater.

sed quid trementēs circuit pallor genās

iacēnsque vultū languidō obtūtus stupet?

CLY amor iugālis vincit ac flectit retrō.

remeēmus illūc, unde nōn decuit prius

abīre; sed nunc casta repetātur fidēs,

nam sēra numquam est ad bonōs mōrēs via.

quem paenitet peccāsse paene est innocēns.

AEG quō raperis āmēns? crēdis aut spērās tibi

Agamemnonis fidēle coniugium? ut nihil

subesset animō quod gravēs faceret metūs,

tamen superba et impotēns flātū nimis

Fortūna magnō spīritūs tumidōs daret.

gravis ille sociīs stante adhūc Trōiā fuit;

quid rēre ad animum su͜āpte nātūrā trucem

Trōiam addidisse? rēx Mycēnārum fuit,

veniet tyrannus: prōspera animōs efferunt.

effūsa circā paelicum quantō venit

turba apparātū! sōla sed longē ēminet

tenetque rēgem famula vēridicī deī.

ferēsne thalamī victa cōnsortem tuī?

at illa nōlet. ultimum est nūptae malum

palam marītam possidēns paelex domum.

nec rēgna socium ferre nec taedae sciunt.

CLY Aegisthe, quid mē rūrsus in praeceps agis

īramque flammīs iam resīdentem incitās?

permīsit aliquid victor in captam sibi:

nec coniugem hoc respicere nec dominam decet.

lēx alia soliō est, alia prīvātō in torō.

quid, quod sevērās ferre mē lēgēs virō

nōn patitur animus turpis admissī memor?

det ille veniam facile cui veniā est opus.

AEG ita est? pacīscī mūtuam veniam licet?

ignōta tibi sunt iūra rēgnōrum aut nova?

nōbīs malignī iūdicēs, aequī sibi,

id esse rēgnī maximum pignus putant,

sī quicquid aliīs nōn licet sōlīs licet.

CLY  *    *    *    *    *    *    *    *    *

ignōvit Helenae; iūncta Menelāō redit

quae Eurōpam et Asiam paribus afflīxit malīs.

AEG hunc nūlla Atrīdēn venere fūrtīvā abstulit

nec cēpit animum coniugī obstrictum suae;

iam crīmen ille quaerit et causās parat.

nīl esse crēde turpe commissum tibi:

quid honesta prōdest vīta, flāgitiō vacāns?

ubi dominus ōdit, fit nocēns, nōn quaeritur.

Spartēnne repetēs sprēta et Eurōtān tuum

patriāsque sēdēs profuga? nōn dant exitum

repudia rēgum. spē metūs falsā levās.

CLY dēlicta nōvit nēmŏ nisi fīdus mea.

AEG nōn intrat umquam rēgium līmen fidēs.

CLY opibus merēbor ut fidem pretiō obligem.

AEG pretiō parāta vincitur pretiō fidēs.

CLY surgit residuus prīstinae mentis pudor;

quid obstrepis? quid vōce blandiloquā mala

cōnsilia dictās? scīlicet nūbam tibi,

rēgum relictō rēge, generōsa exulī?

AEG et cūr Atrīdā videor īnferior tibi,

nātus Thyestae? CLY sī parum est, adde et “nepōs.”

AEG auctōre Phoebō gignor; haud generis pudet.

CLY Phoebum nefandae stirpis auctōrem vocās,

quem nocte subitā frēna revocantem sua

caelō expulistis? quid deōs probrō addimus?

surripere doctus fraude geniālēs torōs,

quem Venere tantum scīmus illicitā virum,

facesse properē ac dēdecus nostrae domūs

asportā ab oculīs. haec vacat rēgī ac virō.

AEG exilia mihi sunt haud nova: assuēvī malīs.

sī tū imperās, rēgīna, nōn tantum domō

Argīsve cēdō; nīl moror iussū tuō

aperīre ferrō pectus aerumnīs grave.

CLY siquidem hoc cruenta Tyndaris fierī sinam!

quae iūncta peccat dēbet et culpae fidem.

sēcēde mēcum potius, ut rērum statum

dubium ac minācem iūncta cōnsilia explicent.

Ode 2

CH canite, ō pūbēs incluta, Phoebum:

tibi fēsta caput turba corōnat,

tibi virgineās laurum quatiēns

dē mōre comās innuba fūdit

stirps Īnachia. tū quoque nostrōs,

†Thēbais hospes, comitāre chorōs,

quaeque Erasīnī gelidōs fontēs,

quaeque Eurōtān, quaeque virentī

tacitum rīpā bibis Ismēnon,

quam fātōrum praescia Mantō,

sata Tīresiā, Lātōnigenās

monuit sacrīs celebrāre deōs.

arcūs vinclō, pāce relātā,

Phoebe, relaxā

umerōque gravēs levibus tēlīs

pōne pharetrās resonetque manū

pulsa citātā vōcāle chelys.

nīl ācre velim

magnumque modīs intonet altīs,

sed quāle solēs leviōre lyrā

flectere carmen simplex, lūsūs

cum docta tuōs Mūsa recēnset.

licet et chordā graviōre sonēs

quāle canēbās cum Tītānas

fulmine victōs vīdēre deī,

vel cum montēs montibus altīs

super impositī strūxēre gradūs

trucibus mōnstrīs, stetit impositā

Pēlion Ossā, pīnifer ambōs

pressit Olympus.

ades, ō magnī soror et coniūnx

cōnsors scēptrī, rēgia Iūnō:

tua tē colimus turba Mycēnae.

tū sollicitum supplexque tuī

nūminis Argos sōla tuēris,

tū bella manū pācemque geris,

tū nunc laurūs Agamemnoniās

accipe victrīx;

tibi multiforā tībia buxō

sollemne canit, tibi fīla movent

docta puellae carmine mollī,

tibi vōtīvam mātrēs Graiae

lampada iactant; ad tua coniūnx

candida taurī dēlūbra cadet

nescia arātrī, nūllō collum

signāta iugō.

tūque, ō magnī nāta Tonantis,

incluta Pallas, quae Dardaniās

saepe petīstī cuspide turrēs:

tē permixtō mātrōna minor

maiorque chorō colit, et reserat

veniente deā templa sacerdōs:

tibi nexilibus turba corōnīs

redimīta venit,

tibi grandaevī lassīque senēs

compote vōtō reddunt grātēs

lībantque manū vīna trementī.

et tē Triviam nōtā memorēs

vōce precāmur: tū māternam

sistere Dēlon, Lūcīna, iubēs,

hūc atque illūc prius errantem

Cyclada ventīs; nunc iam stabilis

fīxā terrās rādīce tenet,

respuit aurās religatque ratēs

assuēta sequī. tū Tantalidos

fūnera mātris victrīx numerās:

stat nunc Sipylī vertice summō

flēbile saxum

et adhūc lacrimās marmora fundunt

antīqua novās.

colit impēnsē fēmina virque

nūmen geminum. tūque ante omnēs,

pater ac rēctor fulmine pollēns,

cuius nūtū simul extrēmī

tremuēre polī, generis nostrī,

Iuppiter, auctor: cape dōna libēns

abavusque tuam nōn dēgenerem

respice prōlem.

sed ecce, vāstō concitus mīles gradū

manifēsta properat signa laetitiae ferēns,

namque hasta summō lauream ferrō gerit,

fīdusque rēgī semper Eurybatēs adest.

[ACT 3]   Eurybates · Clytemestra

EURY dēlūbra et ārās caelitum et patriōs larēs

post longa fessus spatia, vix crēdēns mihi,

supplex adōrō. vōta superīs solvite:

tellūris altum remeat Argolicae decus

tandem ad penātēs victor Agamemnōn suōs.

CLY fēlīx ad aurēs nūntius vēnit meās.

ubinam petītus per decem coniūnx mihi

annōs morātur? pelagus an terrās premit?

EURY incolumis, auctus glōriā, laude inclutus

reducem expetītō lītorī impressit pedem.

CLY sacrīs colāmus prōsperum tandem diem

et, sī propitiōs, attamen lentōs deōs.

†tū pande vīvat† coniugis frāter meī

et pande teneat quās soror sēdēs mea.

EURY meliōra vōtīs poscō et obtestor deōs,

nam certa fārī sors maris dubiī vetat.

ut sparsa tumidum classis excēpit mare,

ratis vidēre socia nōn potuit ratem.

quīn ipse Atrīdēs aequore immēnsō vagus

graviōra pelagō damna quam bellō tulit

remeatque victō similis, exiguās trahēns

lacerāsque victor classe dē tantā ratēs.

CLY quis fāre nostrās hauserit cāsus ratēs

aut quae maris fortūna dispulerit ducēs.

EURY acerba fātū poscis, īnfaustum iubēs

miscēre laetō nūntium. refugit loquī

mēns aegra tantīs atque inhorrēscit malīs.

CLY exprōme: clādēs scīre quī refugit suās

gravat timōrem. dubia plūs torquent mala.

EURY ut Pergamum omne Dōricā cecidit face,

dīvīsa praeda est, maria properantēs petunt.

iamque ēnse fessum mīles exonerat latus,

neglēcta summās scūta per puppēs iacent,

ad mīlitārēs rēmus aptātur manūs

omnisque nimium longa properantī mora est.

signum recursūs rēgiā ut fulsit rate

et clāra laetum rēmigem monuit tuba,

aurāta prīmās prōra dēsignat viās

aperitque cursūs, mīlle quōs puppēs secent.

hinc aura prīmō lēnis impellit ratēs

allāpsa vēlīs; unda vix āctū levī

tranquilla Zephyrī mollis afflātū tremit,

splendetque classe pelagus et pariter latet.

iuvat vidēre nūda Trōiae lītora,

iuvat relictī sōla Sīgēī loca.

properat iuventūs omnis adductōs simul

lentāre rēmōs, adiuvat ventōs manū

et valida nīsū bracchia alternō movet.

sulcāta vibrant aequora et latera increpant

dirimuntque cānae caerulum spūmae mare.

ut aura plēnōs fortior tendit sinūs,

posuēre tōnsās, crēdita est ventō ratis

fūsusque trānstrīs mīles aut terrās procul,

quantum recēdunt vēla, fugientēs notat,

aut bella narrat: Hectoris fortis minās

currūsque et ēmptō redditum corpus rogō,

sparsum cruōre rēgis Hercēum Iovem.

tunc quī iacente reciprocus lūdit salō

tumidumque pandō trānsilit dorsō mare

Tyrrhēnus omnī piscis exsultat fretō

agitatque gȳrōs et comes laterī annatat,

ante͜īre nāvēs laetus et rūrsus sequī;

nunc prīma tangēns rōstra lascīvit chorus,

mīllēsimam nunc ambit et lūstrat ratem.

iam lītus omne tegitur et campī latent

et dubia pereunt montis Īdaeī iuga;

et iam, quod ūnum pervicāx aciēs videt,

Īliacus ātrā fūmus appāret notā.

iam lassa Tītān colla relevābat iugō,

in alta iam lūx prōna, iam praeceps diēs;

exigua nūbēs sordidō crēscēns globō

nitidum cadentis inquinat Phoebī iubar.

suspecta varius occidēns fēcit freta.

nox prīma caelum sparserat stēllīs, iacent

dēserta ventō vēla. tum murmur grave,

maiōra minitāns, collibus summīs cadit

tractūque longō lītus ac petrae gemunt,

agitāta ventīs unda ventūrīs tumet,

cum subitō lūna conditur, stēllae latent.

nec ūna nox est: dēnsa tenebrās obruit

cālīgō et omnī lūce subductā fretum

caelumque miscet. undique incumbunt simul

rapiuntque pelagus īnfimō ēversum solō

adversus Eurō Zephyrus et Boreae Notus;

sua quisque mittunt tēla et īnfēstī fretum

ēmōliuntur, turbŏ convolvit mare.

Strȳmonius altās Aquilŏ contorquet nivēs

Libycusque harēnās Auster ac Syrtēs agit,

†nec manet in Austrō fit† gravis nimbīs Notus

imbre auget undās; Eurus orientem movet

Nabataea quatiēns rēgna et Ēōōs sinūs.

quid, rabidus ōra Cōrus Ōceanō exserēns?

mundum revellī sēdibus tōtum suīs

ipsōsque ruptō crēderēs caelō deōs

dēcidere et ātrum rēbus indūcī chaos.

ventō resistit aestus et ventus retrō

aestum revolvit; nōn capit sēsē mare:

in astra pontus tollitur, caelum perit

undāsque miscent imber et flūctūs suās.

nec hoc levāmen dēnique aerumnīs datur,

vidēre saltem et nōsse quō pereant malō:

premunt tenebrae lūmina et dīrae Stygis

īnferna nox est. excidunt ignēs tamen

et nūbe dīrum fulmen ēlīsā micat,

miserīsque lūcis tanta dulcēdō est malae;

hoc lūmen optant. ipsa sē classis premit

et prōra prōrae nocuit et laterī latus.

illam dehīscēns pontus in praeceps rapit

hauritque et altō redditam revomit marī,

haec onere sīdit; illa convulsum latus

submittit undīs, flūctus hanc decimus tegit;

haec lacera et omnī decore populātō levis

fluitat, nec illī vēla nec tōnsae manent

nec rēctus altās mālus antemnās ferēns,

sed trunca tōtō puppis Īoniō natat.

nīl ratiō et ūsus audet. ars cessit malīs:

tenet horror artūs, omnis officiō stupet

nāvita relictō, rēmus effugit manūs.

in vōta miserōs ultimus cōgit timor

eademque superōs Trōes et Danaī rogant.

quid fāta possunt! invidet Pyrrhus patrī,

Aiācī Ulixēs, Hectorī Atrīdēs minor,

Agamemnŏ Priamō: quisquis ad Trōiam iacet

fēlīx vocātur, cadere quī meruit gradū,

quem fāma servat, victa quem tellūs tegit.

“nīl nōbile ausōs pontus atque undae ferent?

ignāva fortēs fāta cōnsūment virōs?

perdenda mors est? quisquis es, nōndum malīs

satiāte tantīs, caelitum, tandem tuum

nūmen serēnā; clādibus nostrīs daret

vel Trōia lacrimās. odia sī dūrant tua

placetque mittī Dōricum exitiō genus,

quid hōs simul perīre nōbīscum iuvat

quibus perīmus? sistite īnfēstum mare:

vehit ista Danaōs classis? et Trōas vehit!”

nec plūra possunt: occupat vōcem mare.

ecce alia clādēs! fulmine īrātī Iovis

armāta Pallas quicquid aut hastā mināx

aut aegide et furōre Gorgoneō potest,

hoc igne patriō temptat, et caelō novae

spīrant procellae. sōlus invictus malīs

luctātur Aiāx. vēla cōgentem hunc sua

tentō rudente flamma perstrīnxit cadēns.

lībrātur aliud fulmen; hoc tōtō impetū

certum reductā Pallas excussit manū,

imitāta patrem. trānsit Aiācis ratem

ratisque partem sēcum et Aiācem tulit.

nīl ille mōtus, ardua ut cautēs, salō

ambustus exstat, dirimit īnsānum mare

flūctūsque rumpit pectore et nāvem manū

complexus ignēs trāxit et caecō marī

collūcet Aiāx; omne resplendet fretum.

tandem occupātā rūpe furibundum intonat:

“superāsse mē nunc pelagus atque ignēs iuvat,

vīcisse caelum, Palladem, fulmen, mare.

nōn mē fugāvit bellicī terror deī,

[et Hectorem ūnā sōlus et Mārtem tulī]

Phoebēa nec mē tēla pepulērunt gradū:

cum Phrygibus istōs vīcimus; tēne horream

aliēna inertī tēla iaculantem manū?

quid sī ipse mittat?” plūra cum audēret furēns,

tridente rūpem subruit pulsam pater

Neptūnus īmīs exserēns undīs caput

solvitque montem; quem cadēns sēcum tulit

terrāque et igne victus et pelagō iacet.

nōs alia maior naufragōs pestis vocat.

est humilis unda, scrūpeīs mendāx vadīs,

ubi saxa rapidīs clausa verticibus tegit

fallāx Caphēreus; aestuat scopulīs fretum

fervetque semper flūctus alternā vice.

arx imminet praerupta quae spectat mare

utrimque geminum: Pelopis hinc ōrās tuī

et Isthmon, artō quī recurvātus solō

Īonia iungī maria Phrixēīs vetat,

hinc scelere Lemnon nōbilem, hinc et Chalcida

tardamque ratibus Aulida. hanc arcem occupat

Palamēdis ille genitor et clārum manū

lūmen nefandā vertice ē summō efferēns

in saxa dūcit perfidā classem face.

haerent acūtīs rūpibus fīxae ratēs.

hās inopis undae brevia comminuunt vada,

pars vehitur huius prīma, pars scopulō sedet;

hanc alia retrō spatia relegentem ferit

et frācta frangit. iam timent terram ratēs

et maria mālunt. cecidit in lūcem furor:

postquam litātum est Īliō, Phoebus redit

et damna noctis trīstis ostendit diēs.

CLY utrumne doleam, laeter an reducem virum?

remeāsse laetor, vulnus et rēgnī grave

lūgēre cōgor. redde iam Graiīs, pater

altisona quatiēns rēgna, plācātōs deōs!

nunc omne laetā fronde vēlētur caput,

sacrifica dulcēs tībia effundat modōs

et nivea magnās victima ante ārās cadat.

sed ecce, turba trīstis incōmptae comās

Īliades adsunt, quās super celsō gradū

effrēna Phoebas entheās laurūs quatit.

Ode 3

CH heu quam dulce malum mortālibus additum

vītae dīrus amor, cum pateat malīs

effugium et miserōs lībera mors vocet,

portus aeternā placidus quiēte.

nūllus hunc terror nec impotentis

procella Fortūnae movet

aut inīquī flamma Tonantis.

pāx alta nūllōs cīvium coetūs

timet aut minācēs victōris īrās,

nōn maria asperīs īnsāna Cōrīs,

nōn aciēs ferās

pulvereamve nūbem

mōtam barbaricīs equitum catervīs,

nōn urbe cum tōtā populōs cadentēs

hosticā mūrōs populante flammā

indomitumque bellum.

sōlus servitium perrumpet omne

contemptor levium deōrum,

quī vultūs Acherontis ātrī,

quī Styga trīstem nōn trīstis videt

audetque vītae pōnere fīnem:

pār ille rēgī, pār superīs erit.

ō quam miserum est nescīre morī!

vīdimus patriam ruentem nocte fūnestā,

cum Dardana tēcta Dōricī raperētis ignēs.

nōn illa bellō victa, nōn armīs,

ut quondam Herculeā cecidit pharetrā;

quam nōn Pēleī Thetidisque nātus

cārusque Pēlīdae nimium ferōcī

vīcit, acceptīs cum fulsit armīs

fūditque Trōas falsus Achillēs,

aut cum ipse Pēlīdēs animōs ferōcēs

sustulit lūctū, celeremque saltū

Trōades summīs timuēre mūrīs.

perdidit in malīs extrēmum decus,

fortiter vincī: restitit annīs

Trōia bis quīnīs

ūnius noctis peritūra fūrtō.

vīdimus simulāta dōna mōlis immēnsae

Danaumque fātāle mūnus dūximus nostrā

crēdulī dextrā; tremuitque saepe

līmine in prīmō sonipēs cavernīs

conditōs rēgēs bellumque gestāns.

et licuit dolōs versāre ut ipsī

fraude suā caderent Pelasgī:

saepe commōtae sonuēre parmae

tacitumque murmur percussit aurēs,

ut fremuit male subdolō

pārēns Pyrrhus Ulixī.

sēcūra metūs Trōica pūbēs

sacrōs gaudet tangere fūnēs;

hinc aequaevī gregis Astyanax,

hinc Haemoniō dēspōnsa rogō

dūcunt turmās, haec fēmineās,

ille virīlēs.

fēstae mātrēs vōtīva ferunt

mūnera dīvīs, fēstī patrēs

adeunt ārās; ūnus tōtā est

vultus in urbe;

et, quod numquam post Hectoreōs

vīdimus ignēs, laeta est Hecabē.

quid nunc prīmum, dolor īnfēlīx,

quidve extrēmum dēflēre parās? —

moenia dīvum fabricāta manū,

dīruta nostrā,

an templa deōs super usta suōs?

nōn vacat istīs lacrimāre malīs;

tē, magne parēns, flent Īliadēs.

vīdī, vīdī senis in iugulō

tēlum Pyrrhī vix exiguō

sanguine tinguī.

[ACT 4]   Cassandra · Chorus

CASS cohibēte lacrimās omne quās tempus petet,

Trōades, et ipsae vestra lāmentābilī

lūgēte gemitū fūnera; aerumnae meae

socium recūsant. clādibus questūs meīs

removēte; nostrīs ipsa sufficiam malīs.

CH lacrimās lacrimīs miscēre iuvat.

magis exūrunt quōs sēcrētae

lacerant cūrae; iuvat in medium

dēflēre suōs. nec tū, quamvīs

dūra virāgō patiēnsque malī,

poteris tantās flēre ruīnās.

nōn quae vērnō mōbile carmen

rāmō cantat trīstis aēdōn

“Ityn” in variōs modulāta sonōs,

nōn quae tēctīs Bistonis āles

residēns summīs impia dīrī

fūrta marītī garrula narrat

lūgēre tuam poterit dignē

conquesta domum; licet ipse velit

clārus niveōs inter olōrēs

Histrum cycnus Tanainque colēns

extrēma loquī, licet alcyonēs

Cēȳca suum flūctū leviter

plangente sonent, cum tranquillō

male cōnfīsae crēdunt iterum

pelagō audācēs fētūsque suōs

nīdō pavidae titubante fovent;

nōn sī mollēs imitāta virōs

trīstis laceret bracchia tēcum

quae turrītae turba parentī

pectora raucō concita buxō

ferit ut Phrygium lūgeat Attin.

nōn est lacrimīs, Cassandra, modus,

quia quae patimur vīcēre modum.

sed cūr sacrātās dēripis capitī īnfulās?

miserīs colendōs maximē superōs putem.

CASS vīcēre nostra iam metūs omnēs mala.

equidem nec ūllā caelitēs plācō prece

nec, sī velint saevīre, quō noceant habent.

Fortūna vīrēs ipsa cōnsūmpsit suās.

quae patria restat, quis pater, quae iam soror?

bibēre tumulī sanguinem atque ārae meum.

quid, illa fēlīx turba frāternī gregis?

exhausta nempe: rēgiā miserī senēs

vacuā relictī, totque per thalamōs vident

praeter Lacaenam cēterās viduās nurūs.

tot illa rēgum māter et regimen Phrygum,

fēcunda in ignēs Hecuba fātōrum novās

experta lēgēs induit vultūs ferōs;

circā ruīnās rabida lātrāvit suās,

Trōiae superstes, Hectorī, Priamō, sibi.

CH silet repente Phoebas et pallor genās

crēberque tōtum possidet corpus tremor;

stetēre vittae, mollis horrēscit coma,

anhēla corda murmure inclūsō fremunt,

incerta nūtant lūmina et versī retrō

torquentur oculī, rūrsus immōtī rigent.

nunc levat in aurās altior solitō caput

graditurque celsa, nunc reluctantēs parat

reserāre faucēs, verba nunc clausō male

custōdit ōre maenas impatiēns deī.

CASS quid mē furōris incitam stimulīs novī,

quid mentis inopem, sacra Parnāsī iuga,

rapitis? recēde, Phoebe, iam nōn sum tua,

exstingue flammās pectorī īnfīxās meō.

cui nunc vagor vēsāna, cui bacchor furēns?

iam Trōia cecidit; falsa quid vātēs agō?

ubi sum? fugit lūx alma et obscūrat genās

nox alta et aethēr abditus tenebrīs latet.

sed ecce geminō sōle praefulget diēs

geminumque duplicēs Argos attollit domūs.

Īdaea cernō nemora, fātālis sedet

inter potentēs arbiter pāstor deās.

timēte, rēgēs, moneŏ, fūrtīvum genus:

agrestis iste alumnus ēvertet domum.

quid ista vēcors tēla fēmineā manū

dēstricta praefert? quem petit dextrā virum

Lacaena cultū, ferrum Amāzonium gerēns?

quae versat oculōs alia nunc faciēs meōs?

victor ferārum colla summissus iacet

ignōbilī sub dente Marmaricī lupī,

morsūs cruentōs passus audācis leae.

quid mē vocātis sospitem sōlam ē meīs,

umbrae meōrum? tē sequor, tōtā pater

Trōiā sepulte; frāter, auxilium Phrygum

terrorque Danaum, nōn ego antīquum decus

videō aut calentēs ratibus ambustīs manūs,

sed lacera membra et sauciōs vinclō gravī

illōs lacertōs; tē sequor, nimium cito

congresse Achillī Trōile; incertōs geris,

Dēiphobe, vultūs, coniugis mūnus novae.

iuvat per ipsōs ingredī Stygiōs lacūs,

iuvat vidēre Tartarī saevum canem

avidīque rēgna Dītis! haec hodiē ratis

Phlegethontis ātrī rēgiās animās vehet,

victamque victrīcemque. vōs, umbrae, precor,

[iūrāta superīs unda, tē pariter precor]

reserāte paulum terga nigrantis polī,

levis ut Mycēnās turba prōspiciat Phrygum.

spectāte, miserī: fāta sē vertunt retrō.

īnstant sorōrēs squālidae,

anguinea iactant verbera,

fert laeva sēmustās facēs

turgentque pallentēs genae

et vestis ātrī fūneris

exēsa cingit īlia

*    *    *

strepuntque nocturnī metūs

et ossa vāstī corporis

corrupta longinquō sitū

palūde līmōsā iacent.

et ecce, dēfessus senex

ad ōra lūdentēs aquās

nōn captat oblītus sitim,

maestus futūrō fūnere.

exsultat et pōnit gradūs

pater decōrōs Dardanus.

CH iam pervagātus ipse sē frēgit furor,

caditque flexō quālis ante ārās genū

cervīce taurus vulnus incertum gerēns.

relevēmus artūs. ēn deōs tandem suōs

victrīce laurū cīnctus Agamemnōn adit,

et fēsta coniūnx obviōs illī tulit

gressūs reditque iūncta concordī gradū.

Agamemnon · Cassandra

AGA tandem revertor sospes ad patriōs larēs.

ō cāra salvē terra! tibi tot barbarae

dedēre gentēs spolia, tibi fēlīx diū

potentis Asiae domina summīsit manūs.

quid ista vātēs corpus effūsa ac tremēns

dubiā labat cervīce? famulī, attollite,

refovēte gelidō latice. iam recipit diem

marcente vīsū. suscitā sēnsūs tuōs:

optātus ille portus aerumnīs adest.

fēstus diēs est. CASS fēstus et Trōiae fuit.

AGA venerēmur ārās. CASS cecidit ante ārās pater.

AGA Iovem precēmur pariter. CASS Hercēum Iovem?

AGA crēdis vidēre tē Īlium? CASS et Priamum simul.

AGA hīc Trōia nōn est. CASS ubi Helena est, Trōiam putō.

AGA nē metue dominam famula. CASS lībertās adest.

AGA sēcūra vīve. CASS mihi morī est sēcūritās.

AGA nūllum est perīclum tibimet. CASS at magnum tibi.

AGA victor timēre quid potest? CASS quod nōn timet.

AGA hanc fīda famulī turba, dum excutiat deum,

retinēte nē quid impotēns peccet furor.

at tē, pater, quī saeva torquēs fulmina

pellisque nūbēs, sīdera et terrās regis,

ad quem triumphī spolia victōrēs ferunt,

et tē sorōrem cūncta pollentis virī,

Argolica Iūnō, pecore vōtīvō libēns

Arabumque dōnīs supplice et fibrā colam.

Ode 4

CH Argos nōbilibus nōbile cīvibus,

Argos īrātae cārum novercae,

semper ingentēs ēducās alumnōs,

imparem aequāstī numerum deōrum:

tuus ille bis sēnō meruit labōre

allegī caelō magnus Alcīdēs,

cui lēge mundī Iuppiter ruptā

rōscidae noctis gemināvit hōrās

iussitque Phoebum tardius celerēs

agitāre currūs et tuās lentē

remeāre bīgās, candida Phoebē.

rettulit pedem nōmen alternīs

stēlla quae mūtat sēque mīrāta est

Hesperum dīcī; | Aurōra mōvit

ad solitās vicēs caput et relābēns

imposuit senī collum marītō.

sēnsit ortus, sēnsit occāsus

Herculem nāscī: violentus ille

nocte nōn ūnā poterat creārī.

tibi concitātus substitit mundus,

ō puer subitūre caelum.

tē sēnsit Nemeaeus artō

pressus lacertō fulmineus leō

cervaque Parrhasis,

sēnsit Arcadiī populātor agrī

gemuitque taurus Dictaea linquēns

horridus arva.

morte fēcundum domuit dracōnem

vetuitque collō pereunte nāscī,

geminōsque frātrēs pectore ex ūnō

tria mōnstra nātōs stīpite incussō

frēgit īnsultāns dūxitque ad ortūs

Hesperium pecus,

Gēryonae spolium trifōrmis.

ēgit Thrēicium gregem,

quem nōn Strȳmoniī grāmine flūminis

Hebrīve rīpīs pāvit tyrannus:

hospitum dīrus stabulīs cruōrem

praebuit saevīs tīnxitque crūdōs

ultimus rictūs sanguis aurīgae.

vīdit Hippolytē ferōx

pectore ē mediō rapī spolium, et sagittīs

nūbe percussā Stymphālis altō

dēcidit caelō;

arborque pōmīs fertilis aureīs

extimuit manūs īnsuēta carpī

fūgitque in aurās leviōre rāmō.

audīvit sonitum crepitante lamnā

frīgidus custōs, nescius somnī,

linqueret cum iam nemus omne fulvō

plēnus Alcīdēs vacuum metallō.

tractus ad caelum canis īnferōrum

triplicī catēnā tacuit nec ūllō

lātrāvit ōre, lūcis ignōtae

metuēns colōrem. tē duce succidit

mendāx Dardanidae domus

et sēnsit arcūs iterum timendōs,

tē duce concidit totidem diēbus

Trōia quot annīs.

[ACT 5]   Cassandra

CASS rēs agitur intus magna, pār annīs decem.

ēheu quid hoc est? anime, cōnsurge et cape

pretium furōris: vīcimus victī Phryges.

bene est, resurgis, Trōia. trāxistī iacēns

parēs Mycēnās, terga dat victor tuus!

tam clāra numquam prōvidae mentis furor

ostendit oculīs: videō et intersum et fruor,

imāgŏ vīsūs dubia nōn fallit meōs —

spectēmus! epulae rēgiā īnstrūctae domō

quālēs fuērunt ultimae Phrygibus dapēs

celebrantur; ostrō lectus Īliacō nitet

merumque in aurō veteris Assaracī trahunt.

et ipse pictā veste sublīmis iacet,

Priamī superbās corpore exuviās gerēns.

dētrahere cultūs uxor hostīlēs iubet,

induere potius coniugis fīdae manū

textōs amictūs — horreō atque animō tremō!

rēgemne perimet exul et adulter virum?

vēnēre fāta. sanguinem extrēmae dapēs

dominī vidēbunt et cruor Bacchō incidet.

mortifera vīnctum perfidae trādit necī

indūta vestis; exitum manibus negant

caputque laxī et inviī claudunt sinūs.

haurit trementī sēmivir dextrā latus,

nec penitus ēgit: vulnere in mediō stupet.

at ille, ut altīs hispidus silvīs aper

cum casse vīnctus temptat ēgressūs tamen

artatque mōtū vincla et incassum furit,

cupit fluentēs undique et caecōs sinūs

disicere et hostem quaerit implicitus suum.

armat bipennī Tyndaris dextram furēns,

quālisque ad ārās colla taurōrum popa

dēsignat oculīs antequam ferrō petat,

sīc hūc et illūc impiam lībrat manum.

habet, perāctum est! pendet exiguā male

caput amputātum parte et hinc truncō cruor

exundat, illinc ōra cum fremitū iacent.

nōndum recēdunt: ille iam exanimem petit

laceratque corpus, illa fodientem adiuvat.

uterque tantō scelere respondet suīs:

est hic Thyestae nātus, haec Helenae soror.

stat ecce Tītān dubius ēmeritō diē,

suāne currat an Thyestēā viā.

Electra · Strophius · (Orestes) · (Pylades)

EL fuge, ō paternae mortis auxilium ūnicum,

fuge et scelestās hostium ēvītā manūs.

ēversa domus est funditus, rēgna occidunt.

quis iste celerēs concitus currūs agit?

germāne, vultūs veste fūrābor tuōs.

quid, anime dēmēns, refugis? externōs timēs?

domus timenda est. pōne iam trepidōs metūs,

Oresta: amīcī fīda praesidia intuor.

STR Phōcide relictā Strophius Ēlēā inclutus

palmā revertor. causa veniendī fuit

grātārī amīcō, cuius impulsum manū

cecidit decennī Mārte concussum Īlium.

quaenam ista lacrimīs lūgubrem vultum rigat

pavetque maesta? rēgium agnōscō genus.

Ēlectra, flētūs causa quae laetā in domō est?

EL pater perēmptus scelere māternō iacet,

comes paternae quaeritur nātus necī,

Aegisthus arcēs venere quaesītās tenet.

STR ō nūlla longī temporis fēlīcitās!

EL per tē parentis memoriam obtestor meī,

per scēptra terrīs nōta, per dubiōs deōs:

recipe hunc Orestēn ac pium fūrtum occule.

STR etsī timendum caesus Agamemnōn docet,

aggrediar et tē, Oresta, fūrābor libēns.

[fidem secunda poscunt, adversa exigunt]

cape hoc decōrum lūdicrī certāminis,

īnsigne frontis; laeva victrīcem tenēns

frondem virentī prōtegat rāmō caput,

et ista dōnum palma Pīsaeī Iovis

vēlāmen eadem praestet atque ōmen tibi.

tūque, ō paternīs assidēns frēnīs comes,

condisce, Pyladē, patris exemplō fidem.

vōs Graeciā nunc teste vēlōcēs equī

īnfīda cursū fugite praecipitī loca.

EL excessit, abiit, currus effrēnō impetū

effūgit aciem. tūta iam opperiar meōs

hostēs et ultrō vulnerī oppōnam caput.

adest cruenta coniugis victrīx suī,

et signa caedis veste maculātā gerit.

manūs recentī sanguine etiamnunc madent

vultūsque prae sē scelera truculentī ferunt.

concēdam ad ārās. patere mē vittīs tuīs,

Cassandra, iungī paria metuentem tibi.

Clytemestra · Electra · Aegisthus · Cassandra

CLY hostis parentis, impium atque audāx caput,

quō mōre coetūs pūblicōs virgō petis?

EL adulterōrum virgŏ dēseruī domum.

CLY quis esse crēdat virginem — EL nātam tuam?

CLY modestius cum mātre! EL pietātem docēs?

CLY animōs virīlēs corde tumefactō geris,

sed agere domita fēminam discēs malō.

EL nisi forte fallor, fēminās ferrum decet.

CLY et esse dēmēns tē parem nōbīs putās?

EL vōbīs? quis iste est alter Agamemnōn tuus?

ut vidua loquere: vir caret vītā tuus.

CLY indomita posthāc virginis verba impiae

rēgīna frangam; citius intereā mihi

ēdissere ubi sit nātus, ubi frāter tuus.

EL extrā Mycēnās. CLY redde nunc nātum mihi.

EL et tū parentem redde. CLY quō latitat locō?

EL tūtō quiētus, rēgna nōn metuēns nova.

iūstae parentī satis. CLY at īrātae parum.

moriēris hodiē. EL dummodo hāc moriar manū.

recēdō ab ārīs. sīve tē iugulō iuvat

mersisse ferrum, praebeō iugulum tibi;

seu mōre pecudum colla resecārī placet,

intenta cervīx vulnus exspectat tuum.

scelus parātum est: caede respersam virī

atque obsolētam sanguine hōc dextram ablue!

CLY cōnsors perīclī pariter ac rēgnī meī,

Aegisthe, gradere. nāta genetrīcem impiē

probrīs lacessit, occulit frātrem abditum.

AEG furibunda virgō, vōcis īnfandae sonum

et aure verba indigna māternā opprime.

EL etiam monēbit sceleris īnfandī artifex,

per scelera nātus, nōmen ambiguum suīs,

īdem sorōris nātus et patris nepōs?

CLY Aegisthe, cessās impium ferrō caput

dēmetere? frātrem reddat aut animam statim.

AEG abstrūsa caecō carcere et saxō exigat

aevum; per omnēs torta poenārum modōs

referre quem nunc occulit forsan volet.

inops, egēns, inclūsa, paedōre obruta,

vidua ante thalamōs, exul, invīsa omnibus,

aethere negātō sērŏ succumbet malīs.

EL concēde mortem. AEG sī recūsārēs, darem.

rudis est tyrannus morte quī poenam exigit.

EL mortem aliquid ultrā est? AEG vīta, sī cupiās morī.

abripite, famulī, mōnstrum et āvectam procul

ultrā Mycēnās ultimō in rēgnī angulō

vincīte saeptam nocte tenebrōsī specūs,

ut inquiētam virginem carcer domet.

CLY at ista poenās capite persolvet suō

captīva coniūnx, rēgiī paelex torī.

trahite, ut sequātur coniugem ēreptum mihi.

CASS nē trahite, vestrōs ipsa praecēdam gradūs.

perferre prīma nūntium Phrygibus meīs

properō: replētum ratibus ēversīs mare,

captās Mycēnās, mīlle ductōrem ducum,

ut paria fāta Trōicīs lueret malīs,

perīsse dōnō, fēminae stuprō, dolō.

nihil morāmur, rapite, quīn grātēs agō:

iam, iam iuvat vīxisse post Trōiam, iuvat.

CLY furiōsa morere. CASS veniet et vōbīs furor.