exuit implicitum tenebrīs ūmentibus orbem

Ōceanō prōlāta diēs, genitorque coruscae

lūcis adhūc hebetem vīcīnā nocte levābat

et nōndum excussō rōrantem lampada pontō.

et iam pūniceā nūdātum pectora pallā

īnsignemque ipsīs quae prīma invāserat armīs

Aeacidēn — quippe aura vocat cognātaque suādent

aequora — prōspectant cūnctī iuvenemque ducemque

nīl ausī meminisse pavent; sīc omnia vīsū

mūtātus rediit, ceu numquam Scȳria passus

lītora Pēliacōque ratēs ēscendat ab antrō.

tunc ex mōre deīs, ita namque monēbat Ulixēs,

aequoribusque austrīsque litat; flūctūque sub ipsō

caeruleum rēgem taurō venerātur avumque

Nērea, vittātā genetrīx plācāta iuvencā.

hīc spūmante salō iaciēns tumida exta profātur:

“pāruimus, genetrīx, quamquam haud toleranda iubērēs,

pāruimus nimium. bella ad Trōiāna ratēsque

Argolicās quaesītus eō.” sīc ōrsus et alnō

īnsiluit penitusque Notō strīdente propinquīs

abripitur terrīs, et iam ardua dūcere nūbēs

incipit et longō Scȳros discēdere pontō.

turre procul summā lacrimīs comitāta sorōrum

commissumque tenēns et habentem nōmina Pyrrhum

pendēbat coniūnx oculīsque in carbasa fīxīs

ībat et ipsa fretō, et puppem iam sōla vidēbat.

ille quoque oblīquōs dīlēcta ad moenia vultūs

dēclīnat viduamque domum gemitūsque relictae

cōgitat; occultus sub corde renāscitur ārdor

datque locum virtūs. sentit Lāertius hērōs

maerentem et placidīs aggressus flectere dictīs:

“tēne” inquit, “magnae vāstātor dēbite Trōiae,

quem Danaae classēs, quem dīvum ōrācula poscunt,

ērēctumque manet reserātō in līmine Bellum,

callida fēmineō genetrīx vēlāvit amictū

commīsitque illīs tam grandia fūrta latebrīs

spērāvitque fidem? nimis ō suspēnsa nimisque

māter! an haec tacitā virtūs torpēret in umbrā,

quae vix audītō lituī clangōre refūgit

et Thetin et comitēs et quōs suppresserat ignēs?

nec nostrum est quod in arma venīs sequerisque precantēs;

vēnissēs ultrō —” quem tālibus occupat hērōs

Aeacius: “longum residēs expōnere causās

māternumque nefās. hōc excūsābitur ēnse

Scȳros et indecorēs, fātōrum crīmina, cultūs.

tū potius, dum lēne fretum Zephyrōque fruuntur

carbasa, quae Danaīs tantī prīmōrdia bellī

ēde: libet iūstās hinc sūmere prōtinus īrās.”

hīc Ithacus paulum repetītō longius ōrsū:

“fertur in Hectoreā, sī tālia crēdimus, Īdā

ēlēctus fōrmae certāmina solvere pāstor

sollicitās tenuisse deās, nec torva Minervae

ōra nec aetheriī sociam rēctōris amīcō

lūmine, sed sōlam nimium vīdisse Diōnēn.

atque adeō līs illa tuīs exorta sub antrīs

conciliō superum, dum Pēlea dulce marītat

Pēlion, et nostrīs iam tunc prōmitteris armīs.

īra quatit victās. petit exitiālia iūdex

praemia: raptōrī facilēs mōnstrantur Amȳclae.

ille Phrygas lūcōs, mātris penetrālia caedit

turrigerae vetitāsque solō prōcumbere pīnūs

praecipitat terrāsque fretō dēlātus Achaeās

hospitis Atrīdae — pudet heu miseretque potentis

Eurōpae! — spoliat thalamōs, Helenāque superbus

nāvigat et captōs ad Pergama dēvehit Argōs.

inde datō passim variās rūmōre per urbēs,

undique inexcītī sibi quisque et sponte coīmus

ultōrēs: quis enim illicitīs geniālia rumpī

pacta dolīs facilīque trahī cōnūbia raptū

ceu pecus armentumve aut vīlēs messis acervōs

perferat? haec etiam fortēs iactūra movēret.

nōn tulit īnsidiās dīvum imperiōsus Agēnor

mūgītūsque sacrōs et magnō nūmine vectam

quaesiit Eurōpēn aspernātusque Tonantem est

ut generum; raptam Scythicō dē lītore prōlem

nōn tulit Aeētēs ferrōque et classe secūtus

sēmideōs rēgēs et itūram in sīdera puppim:

nōs Phryga sēmivirum portūs et lītora circum

Argolica incestā volitantem puppe ferēmus?

ūsque adeō nusquam arma et equī, fretaque invia Graīs?

quid sī nunc aliquis patriīs raptūrus ab ōrīs

Dēidamīan eat viduāque ē sēde revellat

attonitam et magnī clāmantem nōmen Achillis?”

illius ad capulum rediit manus ac simul ingēns

impulit ōra rubor; tacuit contentus Ulixēs.

excipit Oenīdēs: “quīn, ō dignissima caelī

prōgeniēs, rītūsque tuōs elementaque prīmae

indolis et, validā mox accēdente iuventā,

quae solitus laudum tibi sēmina pandere Chīrōn

virtūtisque aditūs, quās membra augēre per artēs,

quās animum, sociīs multumque faventibus ēdis?

sit pretium longās penitus quaesīsse per undās

Scȳron et arma tuīs prīma ostendisse lacertīs.”

quem pigeat sua facta loquī? tamen ille modestē

incohat, ambiguus paulum propiorque coactō:

“dīcor et in tenerīs et adhūc rēptantibus annīs,

Thessalus ut rigidō senior mē monte recēpit,

nōn ūllōs ex mōre cibōs hausisse nec almīs

ūberibus satiāsse famem, sed spissa leōnum

vīscera sēmianimisque lupae trāxisse medullās.

haec mihi prīma Cerēs, haec laetī mūnera Bacchī,

sīc dabat ille pater. mox īre per invia sēcum

lustra gradū maiōre trahēns vīsīsque docēbat

arrīdēre ferīs nec frācta ruentibus undīs

saxa nec ad vāstae trepidāre silentia silvae.

iam tunc hasta manū, iam tunc cervīce pharetrae,

et ferrī properātus amor dūrātaque multō

sōle gelūque cutis; tenerō nec flūxa cubīlī

membra, sed ingentī saxum commūne magistrō.

vix mihi bis sēnōs annōrum torserat orbēs

vīta rudis, volucrēs cum iam praevertere cervōs

et Lapithas cōgēbat equōs praemissaque cursū

tēla sequī; saepe ipse gradū mē praepete Chīrōn,

dum vēlōx aetās, campīs admissus agēbat

omnibus, exhaustumque vagō per grāmina passū

laudābat gaudēns atque in sua terga levābat.

saepe etiam prīmō fluviī torpōre iubēbar

īre suprā glaciemque levī nōn frangere plantā.

hoc puerīle decus. quid nunc tibi proelia dīcam

silvārum et saevō vacuōs iam murmure saltūs?

numquam ille imbellēs Ossaea per āvia dammās

sectārī aut timidās passus mē cuspide lyncās

sternere, sed trīstēs turbāre cubīlibus ursās

fulmineōsque suēs, et sīcubi maxima tigris

aut sēducta iugīs fētae spēlunca leaenae.

ipse sedēns vāstō facta exspectābat in antrō

sī sparsus nigrō remeārem sanguine, nec mē

ante nisi īnspectīs admīsit ad ōscula tēlīs.

iamque et ad ēnsiferōs vīcīnā pūbe tumultūs

aptābar, nec mē ūlla ferī Māvortis imāgō

praeteriit. didicī quō Paeones arma rotātū,

quō Macetae sua gaesa citent, quō turbine contum

Sauromatēs falcemque Getēs arcumque Gelōnus

tenderet et flexae Baleāricus āctor habēnae

quō suspēnsa trahēns lībrāret vulnera tortū

inclūsumque suō distingueret āera gȳrō.

vix memorem cūnctōs, etsī bene gessimus, āctūs.

nunc docet ingentēs saltū mē iungere fossās,

nunc caput āeriī scandentem prēndere montis

quō fugitur per plāna gradū, simulācraque pugnae

excipere immissōs curvātō umbōne molārēs

ārdentēsque intrāre casās peditemque volantēs

sistere quadriiugōs. meminī, rapidissimus ībat

imbribus assiduīs pāstus nivibusque solūtīs

Sperchīos vīvāsque trabēs et saxa ferēbat,

cum mē ille immissum quā saevior impetus undae

stāre iubet contrā, tumidōsque repellere flūctūs

quōs vix ipse gradū totiēns obstante tulisset.

stābam equidem, sed mē referēbat concitus amnis

et lātae cālīgō fugae; ferus ille minārī

dēsuper incumbēns verbīsque urgēre pudōrem.

nec nisi iussus abī: sīc mē sublīmis agēbat

glōria, nec dūrī tantō sub teste labōrēs.

nam procul Oebaliōs in nūbila condere discōs

et liquidam nōdāre palēn et spargere caestūs

lūdus erat requiēsque mihī, nec maior in istīs

sūdor, Apollineō quam fīla sonantia plēctrō

cum quaterem prīscōsque virum mīrārer honōrēs.

quīn etiam sūcōs atque auxiliantia morbīs

grāmina, quō nimius stāret medicāmine sanguis,

quid faciat somnōs, quid hiantia vulnera claudat,

quae ferrō cohibenda luēs, quae cēderet herbīs

ēdocuit, monitūsque sacrae sub pectore fīxit

iūstitiae, quā Pēliacīs dare iūra verenda

gentibus atque suōs solitus pācāre bifōrmēs.

hāctenus annōrum, comitēs, elementa meōrum

et meminī et meminisse iuvat: scit cētera māter.”